Senior researcher Professions in Healthcare and Manpower Planning
Publicatie
Publication date
Behoefteraming klinisch geriaters 2004-2015/2020.
Hansen, J., Velden, L.F.J. van der, Hingstman, L. Behoefteraming klinisch geriaters 2004-2015/2020. Utrecht: NIVEL, 2005. 92 p.
Download the PDF
Op dit moment zijn er ca. 122 klinisch geriaters werkzaam in Nederland. Er bestaan grote regionale verschillen in het aantal klinisch geriaters per 100.000 65-plussers. In de regio Zeeland zijn er 1,3 fte klinisch geriaters per 100.000 65-plussers beschikbaar, in de regio het Gooi is deze dekkingsgraad het hoogst: 11,7 fte per 100.000 65- plussers. Klinisch geriaters zijn medisch specialisten die in algemene of psychiatrische ziekenhuizen werken en die deskundig zijn op het terrein van ouderdomsziekten. Om het aanbod aan klinisch geriaters in heel Nederland op het niveau te krijgen van de regio’s waar momenteel het ruimste aanbod voorhanden is, zou het aantal klinische geriaters meer dan verdubbeld moeten worden.
Dit blijkt uit onderzoek van het NIVEL naar het benodigde aantal klinisch geriaters in 2015 en 2020. Het onderzoek is gesubsidieerd door de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG).
Groei van het vak lijkt om een aantal redenen aannemelijk. Allereerst is groei te verwachten om het specialisme in alle regio’s en ziekenhuizen in voldoende mate aan te kunnen bieden,(de zogenaamde onvervulde vraag). Daarnaast neemt het aantal ouderen en ook het aantal oudste ouderen de komende tijd sterk toe (vergrijzing). Als laatste is er sprake van emancipatie van de ouderen, de ouderen en hun naasten zijn zich bewuster van mogelijke behandeling en zorg.
Uit het onderzoek blijkt ook dat het gebruik van klinisch geriatrische zorg vergroot kan worden, indien meer huisartsen hun patiënten naar een klinisch geriater doorverwijzen. Momenteel verwijst ongeveer eenderde van de huisartsen geen patiënten naar een klinisch geriater. Dit verwijsverdrag van huisartsen heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de klinische geriatrie een relatief jong vak is, dat de functie nog niet in ieder ziekenhuis beschikbaar is (slechts in 60 % van de Nederlandse ziekenhuizen is een geriatrische behandelmodaliteit aanwezig) en ook is de inhoud van het vak nog niet in alle gelederen algemeen bekend.
Uit LINH-cijfers blijkt dat er een zekere overlap is tussen de verwijsprofielen van de patiënten die thans verwezen worden naar de klinisch geriater en enkele andere medisch specialismen (zoals psychiaters en internisten). Of horizontale substitutie tussen medisch specialismen zal optreden laat zich slecht voorspellen.
Daarnaast is er sprake van verticale substitutie, waarbij een overheveling van taken plaatsvindt met andere beroepsgroepen, zoals verpleegkundigen. In een beperkt aantal poliklinieken zijn speciale dementieverpleegkundigen aangesteld. Er zijn echter geen aanwijzingen dat deze vorm van verticale substitutie sterk zal toenemen en in die zin tot grote veranderingen zal leiden in het benodigde aantal klinisch geriaters.
Uit het onderzoek blijkt ook dat directies van algemene ziekenhuizen en APZ/GGZ-instellingen het aantal klinisch geriaters graag willen uitbreiden. In de algemene ziekenhuizen waar op dit moment nog geen geriater werkzaam is wil meer dan de helft van de directies (56%) een geriater aantrekken. Over vijf jaar verwachten de responderende directies in totaal 96 extra fte nodig te hebben, hetgeen ongeveer een verdubbeling van het huidige aantal fte is. Deze groei is sterker dan louter op basis van bevolkingsprognoses kan worden verwacht. Blijkbaar gaan zij uit van een onvervulde vraag, die een uitbreiding van het aantal klinisch geriaters noodzakelijk maakt.
Wat is klinische geriatrie?
Klinische geriatrie is een medisch specialisme in het ziekenhuis dat zich toegelegd heeft op ouderen met meerdere aandoeningen tegelijkertijd. Vaak gaat het om een combinatie van lichamelijke, psychische en sociale problematiek. Mede door de toenemende vergrijzing van de bevolking is het van belang dat in de toekomst voldoende klinisch geriaters werkzaam zijn om aan de zorgvraag in de bevolking te kunnen voldoen. Het is niet noodzakelijkerwijs zo dat patiënten in de regio’s waar nu minder klinisch geriaters zijn, niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Andere specialisten (zoals internisten en ouderenpsychiaters) behandelen dergelijke patiënten ook.
Veel voorkomende problemen van patiënten die een klinisch geriater bezoeken zijn:
Geheugenproblematiek en verwardheid
Mobiliteitsstoornissen en vallen
Continentieproblemen
Voedingsproblematiek
Polyfarmacie, ofwel het gebruiken van veel medicamenten tegelijkertijd.
Stemmingsstoornissen
Onverklaarde achteruitgang in het dagelijks functioneren
(Bron: www.nvkg.nl)
Het onderzoek
Het onderzoek is verricht door middel van vier verschillende schriftelijke enquêtes: onder klinisch geriaters (N = 104), onder klinisch geriaters in opleiding (N = 47), onder afdelingen klinische geriatrie (N = 41) en onder directies van ziekenhuizen en APZ/GGZ-instellingen (N = 111). Daarnaast is gebruik gemaakt van het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsen (LINH) voor een beeld van het doorverwijsgedrag van huisartsen.
Dit blijkt uit onderzoek van het NIVEL naar het benodigde aantal klinisch geriaters in 2015 en 2020. Het onderzoek is gesubsidieerd door de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG).
Groei van het vak lijkt om een aantal redenen aannemelijk. Allereerst is groei te verwachten om het specialisme in alle regio’s en ziekenhuizen in voldoende mate aan te kunnen bieden,(de zogenaamde onvervulde vraag). Daarnaast neemt het aantal ouderen en ook het aantal oudste ouderen de komende tijd sterk toe (vergrijzing). Als laatste is er sprake van emancipatie van de ouderen, de ouderen en hun naasten zijn zich bewuster van mogelijke behandeling en zorg.
Uit het onderzoek blijkt ook dat het gebruik van klinisch geriatrische zorg vergroot kan worden, indien meer huisartsen hun patiënten naar een klinisch geriater doorverwijzen. Momenteel verwijst ongeveer eenderde van de huisartsen geen patiënten naar een klinisch geriater. Dit verwijsverdrag van huisartsen heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat de klinische geriatrie een relatief jong vak is, dat de functie nog niet in ieder ziekenhuis beschikbaar is (slechts in 60 % van de Nederlandse ziekenhuizen is een geriatrische behandelmodaliteit aanwezig) en ook is de inhoud van het vak nog niet in alle gelederen algemeen bekend.
Uit LINH-cijfers blijkt dat er een zekere overlap is tussen de verwijsprofielen van de patiënten die thans verwezen worden naar de klinisch geriater en enkele andere medisch specialismen (zoals psychiaters en internisten). Of horizontale substitutie tussen medisch specialismen zal optreden laat zich slecht voorspellen.
Daarnaast is er sprake van verticale substitutie, waarbij een overheveling van taken plaatsvindt met andere beroepsgroepen, zoals verpleegkundigen. In een beperkt aantal poliklinieken zijn speciale dementieverpleegkundigen aangesteld. Er zijn echter geen aanwijzingen dat deze vorm van verticale substitutie sterk zal toenemen en in die zin tot grote veranderingen zal leiden in het benodigde aantal klinisch geriaters.
Uit het onderzoek blijkt ook dat directies van algemene ziekenhuizen en APZ/GGZ-instellingen het aantal klinisch geriaters graag willen uitbreiden. In de algemene ziekenhuizen waar op dit moment nog geen geriater werkzaam is wil meer dan de helft van de directies (56%) een geriater aantrekken. Over vijf jaar verwachten de responderende directies in totaal 96 extra fte nodig te hebben, hetgeen ongeveer een verdubbeling van het huidige aantal fte is. Deze groei is sterker dan louter op basis van bevolkingsprognoses kan worden verwacht. Blijkbaar gaan zij uit van een onvervulde vraag, die een uitbreiding van het aantal klinisch geriaters noodzakelijk maakt.
Wat is klinische geriatrie?
Klinische geriatrie is een medisch specialisme in het ziekenhuis dat zich toegelegd heeft op ouderen met meerdere aandoeningen tegelijkertijd. Vaak gaat het om een combinatie van lichamelijke, psychische en sociale problematiek. Mede door de toenemende vergrijzing van de bevolking is het van belang dat in de toekomst voldoende klinisch geriaters werkzaam zijn om aan de zorgvraag in de bevolking te kunnen voldoen. Het is niet noodzakelijkerwijs zo dat patiënten in de regio’s waar nu minder klinisch geriaters zijn, niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Andere specialisten (zoals internisten en ouderenpsychiaters) behandelen dergelijke patiënten ook.
Veel voorkomende problemen van patiënten die een klinisch geriater bezoeken zijn:
Geheugenproblematiek en verwardheid
Mobiliteitsstoornissen en vallen
Continentieproblemen
Voedingsproblematiek
Polyfarmacie, ofwel het gebruiken van veel medicamenten tegelijkertijd.
Stemmingsstoornissen
Onverklaarde achteruitgang in het dagelijks functioneren
(Bron: www.nvkg.nl)
Het onderzoek
Het onderzoek is verricht door middel van vier verschillende schriftelijke enquêtes: onder klinisch geriaters (N = 104), onder klinisch geriaters in opleiding (N = 47), onder afdelingen klinische geriatrie (N = 41) en onder directies van ziekenhuizen en APZ/GGZ-instellingen (N = 111). Daarnaast is gebruik gemaakt van het Landelijk Informatie Netwerk Huisartsen (LINH) voor een beeld van het doorverwijsgedrag van huisartsen.
Gegevensverzameling