Communication skills of medical specialists in oncology: development and evaluation of a computer-assisted instruction program. = Communicatievaardigheden van medische specialisten in de oncologie: ontwikkeling en evaluatie van een computer-ondersteu...

COO: Een oplossing voor gebrek aan nascholing?
Er komt steeds meer aandacht voor de communicatie tussen arts en patiënt. Middels communicatie bespreken arts en patiënt de medische behandeling en de begeleiding en stemt de arts deze af op de behoeften en verwachtingen van de patiënt. Maar al te vaak blijkt echter dat de communicatie tussen arts en patiënt tekort schiet. Hierdoor kunnen zowel de arts als de patiënt onvoldoende geïnformeerd zijn en kan de patiënt zich onbegrepen voelen. Veel klachten over slechte communicatie zijn het gevolg van de bejegening van de patiënt door de arts. Een belangrijke oorzaak van de veelvuldige klachten over de communicatie ligt in de beperkte training van artsen in gesprekstechnieken. In het algemeen wordt er in de opleidingen weinig aandacht aan communicatieve vaardigheden besteed, gemiddeld minder dan 2% van de opleidingstijd. Bij specialisten is dit nog minder. Communicatievaardigheden vormen dus zeker een onderwerp voor nascholing. De belangstelling bij artsen hiervoor is echter niet overmatig groot. Enerzijds is dit toe te schrijven aan de interesse voor de biomedische kant van hun vak, veel meer dan voor de psycho-sociale facetten, anderzijds is dit te wijten aan de problemen die specialisten vaak hebben om tijd voor een dergelijke cursus vrij te maken. Hierbij komt dat cursussen op het gebied van communicatievaardigheden relatief veel tijd (enkele dagdelen) kosten.
Een oplossing zou kunnen liggen in computergestuurd onderwijs (COO). Doordat de cursus op de werkplek kan worden gevolgd, op de tijden dat het de cursist goed uitkomt en in zijn of haar eigen tempo, kan de COO de toegankelijkheid van nascholing, en daarmee de aandacht voor communicatievaardigheden, vergroten.
COO is een betrekkelijk nieuwe onderwijsmethode, met name op het gebied van communicatievaardigheden nog weinig toegepast. Om na te gaan of deze methode inderdaad geschikt is voor nascholing op dit gebied, is de COO-cursus Interact-Kanker ontwikkeld. In deze cursus wordt een aantal communicatievaardigheden gepresenteerd aan de hand van de thema's: basisvaardigheden, slecht nieuws brengen, informatie geven en omgaan met emoties van patiënten. Vervolgens is onderzocht of deze nieuwe benadering een rol kan spelen in de nascholing op het gebied van communicatievaardigheden. Van belang hierbij zijn vooral de haalbaarheid en de effectiviteit van het cursusprogramma.

Haalbaarheid
De cursisten waren over het algemeen enthousiast over de onderwijsvorm, evenals over de inhoud van de cursus. Qua vorm vond men de cursus aantrekkelijk en geschikt voor communicatieve vaardigheden. De inhoud vond men zinvol en relevant voor de dagelijkse praktijk. Het programma attendeert op onvolkomenheden in het eigen gedrag; de helft van de deelnemers geeft aan een aantal van de geleerde technieken in de eigen praktijk toe te passen. Wel vond men de cursus tijdrovend (hoewel hij dat objectief niet is; wellicht is hier sprake van een sterkere interferentie met de gewone dagelijkse verplichtingen) en had men kritiek op de leerzaamheid van de feedback. Dit laatste zou te wijten kunnen zijn aan de eenzijdigheid van de feedback van het programma: je kan niets 'terugzeggen'. Mogelijk kan het programma hier verbeterd worden door het toepassen van open vragen en het geven van feedback op basis van kunstmatige intelligentie.

Effectiviteit
Er zijn aanwijzingen dat artsen na het volgen van de cursus meer patiëntgeoriënteerd gedrag laten zien dan ervoor. Met name hebben zij een betere luisterhouding: zij zijn uitnodigender. De motivatie van de deelnemers blijkt evenwel essentieel voor het succesvan de cursus. De positieve onderzoeksresultaten werden vooral bereikt door het gedrag van een aantal artsen die van te voren al aangaven het geleerde in de praktijk te zullen toepassen. Uit het onderzoek bleek niet duidelijk dat artsen en patiënten meer tevreden waren over het verloop van de consult nadat de arts de cursus had gevolgd, dan ervóór.

Conclusies
Uit het onderzoek komt duidelijk naar voren dat COO goede mogelijkheden voor de nascholing van communicatievaardigheden voor medisch specialisten. De cursus heeft echter vooral effect wanneer de cursisten ervoor gemotiveerd zijn. Het cursusprogramma kan op een aantal punten nog verbeterd worden.