Senior researcher Healthcare System and Governance
Publicatie
Publication date
Gevolgen voor zorgaanbod en wachttijden door overgang van medisch specialisten van vrij beroep naar dienstverband.
Velden, L.F.J. van der, Hingstman, L., Heiligers, P., Groenewegen, P.P. Gevolgen voor zorgaanbod en wachttijden door overgang van medisch specialisten van vrij beroep naar dienstverband. Utrecht: NIVEL, 1997. 70 p.
Download the PDF
Met enige regelmaat wordt de wenselijkheid van een dienstverband voor medisch specialisten ter discussie gesteld. In opdracht van het Petrus Camper Instituut, het wetenschappelijk instituut van de Orde van Medisch Specialisten, voerde het NIVEL een onderzoek uit naar de mogelijke gevolgen van een snelle invoering van een dienstverband voor alle medisch specialisten.
Uit dit onderzoek wordt duidelijk dat als alle medisch specialisten op korte termijn een dienstverband zouden aangaan, de toegangstijden tot de medisch-specialistische zorg (de wachttijd tussen verwijzing en het eerste polikliniekbezoek) langer zouden worden. De toename varieert van (minimaal) 19 dagen voor de gynaecologen tot (maximaal) 86 dagen voor de orthopeden. Deze toename komt boven op de nu reeds bestaande, vaak al lange, toegangstijden voor eerste polikliniekbezoeken.
Het onderzoek is uitgevoerd onder zeven specialismen en is gebaseerd op een extrapolatie van de nu bestaande verschillen tussen specialisten in vrij beroep en in dienstverband. Momenteel werken zowel medisch specialisten in dienstverband als in het vrije beroep gemiddeld langer dan 50 uur per week (specialisten in vrij beroep nog weer iets langer dan dienstverbanders). De tijdsbesteding is echter verschillend. Medisch specialisten in het vrije beroep behandelen meer patiënten per uur en besteden meer uren aan patiëntenzorg dan dienstverbanders.
Het effect op de wachtlijsten van een overgang naar dienstverband is in drie scenario's uitgewerkt. Hierbij is steeds uitgegaan van een constant aantal specialisten en gelijkblijvende vormgeving van het dienstverband.
Het eerste scenario gaat uit van de veronderstelling dat alle vrije beroepsbeoefenaren overgaan naar een dienstverband en dat zij evenveel uren aan patiën-tenzorg gaan besteden als de huidige dienstverbanders. De consequentie is een daling van het aantal patiënten dat kan worden geholpen, variërend per specialisme van ongeveer 5% bij de gynaecologen tot ongeveer 11% bij de longartsen. Dit betekent dat de toegangstijd bij de gynaecologen na één jaar zou zijn verdubbeld. Bij de longartsen zou de toegangstijd binnen één jaar zelfs zijn verviervoudigd.
In het tweede scenario wordt bovendien rekening gehouden met een daling van het aantal patiënten dat per uur wordt gezien. Specialisten in dienstverband blijken namelijk over het algemeen gemiddeld meer tijd te besteden aan een consult met een patiënt. In dit scenario daalt het aantal patiënten dat geholpen kan worden met ongeveer 2% extra, wat na één jaar bij de meeste specialismen een extra wachttijd van één week met zich meebrengt.
In het derde scenario tenslotte, wordt er tevens van uitgegaan dat alle medisch specialisten maximaal 48 uur in de week gaan werken. Dat zou dan overeen-komen met het wettelijk maximum voor assistent geneeskundigen in opleiding tot specialist. Het aantal patiënten dat geholpen kan worden daalt dan ten opzichte van de huidige situatie met bijna 10% bij de oogartsen (40 dagen) tot 19% bij de orthopeden (86 dagen).
Uit dit onderzoek wordt duidelijk dat als alle medisch specialisten op korte termijn een dienstverband zouden aangaan, de toegangstijden tot de medisch-specialistische zorg (de wachttijd tussen verwijzing en het eerste polikliniekbezoek) langer zouden worden. De toename varieert van (minimaal) 19 dagen voor de gynaecologen tot (maximaal) 86 dagen voor de orthopeden. Deze toename komt boven op de nu reeds bestaande, vaak al lange, toegangstijden voor eerste polikliniekbezoeken.
Het onderzoek is uitgevoerd onder zeven specialismen en is gebaseerd op een extrapolatie van de nu bestaande verschillen tussen specialisten in vrij beroep en in dienstverband. Momenteel werken zowel medisch specialisten in dienstverband als in het vrije beroep gemiddeld langer dan 50 uur per week (specialisten in vrij beroep nog weer iets langer dan dienstverbanders). De tijdsbesteding is echter verschillend. Medisch specialisten in het vrije beroep behandelen meer patiënten per uur en besteden meer uren aan patiëntenzorg dan dienstverbanders.
Het effect op de wachtlijsten van een overgang naar dienstverband is in drie scenario's uitgewerkt. Hierbij is steeds uitgegaan van een constant aantal specialisten en gelijkblijvende vormgeving van het dienstverband.
Het eerste scenario gaat uit van de veronderstelling dat alle vrije beroepsbeoefenaren overgaan naar een dienstverband en dat zij evenveel uren aan patiën-tenzorg gaan besteden als de huidige dienstverbanders. De consequentie is een daling van het aantal patiënten dat kan worden geholpen, variërend per specialisme van ongeveer 5% bij de gynaecologen tot ongeveer 11% bij de longartsen. Dit betekent dat de toegangstijd bij de gynaecologen na één jaar zou zijn verdubbeld. Bij de longartsen zou de toegangstijd binnen één jaar zelfs zijn verviervoudigd.
In het tweede scenario wordt bovendien rekening gehouden met een daling van het aantal patiënten dat per uur wordt gezien. Specialisten in dienstverband blijken namelijk over het algemeen gemiddeld meer tijd te besteden aan een consult met een patiënt. In dit scenario daalt het aantal patiënten dat geholpen kan worden met ongeveer 2% extra, wat na één jaar bij de meeste specialismen een extra wachttijd van één week met zich meebrengt.
In het derde scenario tenslotte, wordt er tevens van uitgegaan dat alle medisch specialisten maximaal 48 uur in de week gaan werken. Dat zou dan overeen-komen met het wettelijk maximum voor assistent geneeskundigen in opleiding tot specialist. Het aantal patiënten dat geholpen kan worden daalt dan ten opzichte van de huidige situatie met bijna 10% bij de oogartsen (40 dagen) tot 19% bij de orthopeden (86 dagen).