Senior researcher Communication in Healthcare
Publicatie
Publication date
Het gebruik van individuele zorgplannen in de zorg voor mensen met een chronische ziekte.
Heijmans, M., Jansen, D., Rijken, M. Het gebruik van individuele zorgplannen in de zorg voor mensen met een chronische ziekte. Utrecht: NIVEL, 2015. 42 p.
Download the PDF
• Nederland telt ongeveer 5,3 miljoen mensen met een chronische ziekte en hun aantal zal de komende jaren verder stijgen. Nederland staat voor de uitdaging om de kwaliteit van zorg voor deze mensen met een chronische ziekte hoog, maar tegelijkertijd betaalbaar te houden. Het individueel zorgplan (IZP) moet een sleutelrol vervullen bij het leveren van een kwalitatief goede chronische zorg doordat het IZP algemene normen voor goede zorg - zoals vastgelegd in kwaliteitsstandaarden- vertaalt naar de persoonlijke doelen en zorgafspraken met de patiënt. Hierdoor moet iedere patiënt de juiste hoeveelheid en juiste type zorg krijgen dat nodig is.
• Een IZP is een set van afspraken tussen een patiënt en zijn zorgverlener(s) over zorg én zelfmanagement. De afspraken zijn gebaseerd op de individuele doelen, behoeften en de situatie van een patiënt. Ze komen in gezamenlijke besluitvorming tot stand. Het IZP is een flexibel document en groeit mee met de problematiek van een patiënt: simpel en kort als het kan, complex en uitgebreid als dat nodig is.
• Het gebruik van IZPs is tot nu toe laag en met name beperkt tot de zorg voor mensen met diabetes, COPD en hart- en vaatziekten. Tussen 6 en 25 % van deze patiënten is in het bezit van een IZP, terwijl zorgstandaarden voorschrijven dat alle patiënten een IZP zouden moeten hebben,. Niet alle patiënten hebben echter behoefte aan een IZP. Ook zorgverleners zijn tot nu toe selectief in het aanbieden van een IZP, omdat men twijfelt of een IZP wel voor iedere patiënt geschikt is. Daarnaast vormt de organisatie van de eerstelijns zorg voor veel zorgverleners een belemmering om het gebruik van een IZP standaard in te zetten.
• Het aanbod van IZPs in Nederland is groot en divers maar maatwerk ontbreekt veelal. Door de koppeling van IZPs aan zorgstandaarden is bovendien het IZP ook slechts voor een beperkte groep chronisch zieken beschikbaar. Het IZP focust tot nu toe vooral op de medische behandeling en leefstijladviezen. De persoonlijke doelen en de persoonlijke situatie van een patiënt worden vaak niet meegenomen terwijl dit de kern van het IZP zou moeten zijn.
• Het werken met een IZPs in de zorg is voor zowel zorgverlener als patiënt wennen. Met name de actieve bijdrage van een patiënt in de eigen zorg is niet voor ieder patiënt en zorgverlener vanzelfsprekend. Dit bemoeilijkt de implementatie van het gebruik van een IZP in de zorg voor chronisch zieken. De recent ontwikkelde handreiking ‘Gezamenlijke besluitvorming over doelen en zorgafspraken’ kan helpen om het gebruik van een IZP in de zorg te vergemakkelijken. Indien patiënten en zorgverleners eenmaal met een IZP werken, zien zij wel voordelen.
• Hoewel de verwachting is dat het gebruik van een IZP bijdraagt aan een kwalitatief betere, efficiëntere en goedkopere zorg en tevens het zelfmanagement en de kwaliteit van leven van patiënten bevordert, is er (nog) geen bewijs voor een meerwaarde van het gebruik van een IZP op basis van gecontroleerd onderzoek. Gerapporteerde effecten zijn gebaseerd op kleinschalige praktijkprojecten. Bovendien verschillen deze praktijkprojecten in vraagstelling, opzet, en uitkomstmaten. Procesevaluaties laten wel positieve effecten zien van het gebruik van een IZP, zowel op het niveau van de patiënt, als de zorgverlener als de organisatie van zorg. Voor zorgverleners vormt het gebrek aan evidentie een struikelblok om daadwerkelijk met een IZP aan de slag te gaan.
• Er liggen uitdagingen in zowel het onderzoek als op het gebied van implementatie om de verdere uitrol van het gebruik van IZPs in Nederland te bevorderen. Op het gebied van onderzoek is dringend behoefte aan gecontroleerd onderzoek zodat de meerwaarde van het werken met IZPs zichtbaar wordt. Wat betreft implementatie zijn er uitdagingen op het niveau van patiënten, zorgverleners en de organisatie van zorg, zoals goede scholing van patiënt en zorgverlener en goede ICT ondersteuning. Ervaringen uit met name Groot Brittannië kunnen daar bij helpen. Maar met het generieke Raamwerk IZP, het Programma van Eisen, het Referentiemodel IZP en de handreiking Gezamenlijke besluitvorming is Nederland ook goed op weg om structurele inbedding van het IZP in de zorg voor chronisch zieken meer vorm te geven. (aut. ref.)
• Een IZP is een set van afspraken tussen een patiënt en zijn zorgverlener(s) over zorg én zelfmanagement. De afspraken zijn gebaseerd op de individuele doelen, behoeften en de situatie van een patiënt. Ze komen in gezamenlijke besluitvorming tot stand. Het IZP is een flexibel document en groeit mee met de problematiek van een patiënt: simpel en kort als het kan, complex en uitgebreid als dat nodig is.
• Het gebruik van IZPs is tot nu toe laag en met name beperkt tot de zorg voor mensen met diabetes, COPD en hart- en vaatziekten. Tussen 6 en 25 % van deze patiënten is in het bezit van een IZP, terwijl zorgstandaarden voorschrijven dat alle patiënten een IZP zouden moeten hebben,. Niet alle patiënten hebben echter behoefte aan een IZP. Ook zorgverleners zijn tot nu toe selectief in het aanbieden van een IZP, omdat men twijfelt of een IZP wel voor iedere patiënt geschikt is. Daarnaast vormt de organisatie van de eerstelijns zorg voor veel zorgverleners een belemmering om het gebruik van een IZP standaard in te zetten.
• Het aanbod van IZPs in Nederland is groot en divers maar maatwerk ontbreekt veelal. Door de koppeling van IZPs aan zorgstandaarden is bovendien het IZP ook slechts voor een beperkte groep chronisch zieken beschikbaar. Het IZP focust tot nu toe vooral op de medische behandeling en leefstijladviezen. De persoonlijke doelen en de persoonlijke situatie van een patiënt worden vaak niet meegenomen terwijl dit de kern van het IZP zou moeten zijn.
• Het werken met een IZPs in de zorg is voor zowel zorgverlener als patiënt wennen. Met name de actieve bijdrage van een patiënt in de eigen zorg is niet voor ieder patiënt en zorgverlener vanzelfsprekend. Dit bemoeilijkt de implementatie van het gebruik van een IZP in de zorg voor chronisch zieken. De recent ontwikkelde handreiking ‘Gezamenlijke besluitvorming over doelen en zorgafspraken’ kan helpen om het gebruik van een IZP in de zorg te vergemakkelijken. Indien patiënten en zorgverleners eenmaal met een IZP werken, zien zij wel voordelen.
• Hoewel de verwachting is dat het gebruik van een IZP bijdraagt aan een kwalitatief betere, efficiëntere en goedkopere zorg en tevens het zelfmanagement en de kwaliteit van leven van patiënten bevordert, is er (nog) geen bewijs voor een meerwaarde van het gebruik van een IZP op basis van gecontroleerd onderzoek. Gerapporteerde effecten zijn gebaseerd op kleinschalige praktijkprojecten. Bovendien verschillen deze praktijkprojecten in vraagstelling, opzet, en uitkomstmaten. Procesevaluaties laten wel positieve effecten zien van het gebruik van een IZP, zowel op het niveau van de patiënt, als de zorgverlener als de organisatie van zorg. Voor zorgverleners vormt het gebrek aan evidentie een struikelblok om daadwerkelijk met een IZP aan de slag te gaan.
• Er liggen uitdagingen in zowel het onderzoek als op het gebied van implementatie om de verdere uitrol van het gebruik van IZPs in Nederland te bevorderen. Op het gebied van onderzoek is dringend behoefte aan gecontroleerd onderzoek zodat de meerwaarde van het werken met IZPs zichtbaar wordt. Wat betreft implementatie zijn er uitdagingen op het niveau van patiënten, zorgverleners en de organisatie van zorg, zoals goede scholing van patiënt en zorgverlener en goede ICT ondersteuning. Ervaringen uit met name Groot Brittannië kunnen daar bij helpen. Maar met het generieke Raamwerk IZP, het Programma van Eisen, het Referentiemodel IZP en de handreiking Gezamenlijke besluitvorming is Nederland ook goed op weg om structurele inbedding van het IZP in de zorg voor chronisch zieken meer vorm te geven. (aut. ref.)
