Nursing researcher (postdoc) Nursing Care and Elderly Care, co-coordiator Nursing Staff Panel
Publicatie
Publication date
Kwaliteit en veiligheid van zorg aan cliënten: Verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders en praktijkondersteuners over wat ze nodig hebben voor goede zorg.
Verest, W., Veer, A. de, Groot, K. de, Francke, A. Kwaliteit en veiligheid van zorg aan cliënten: Verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders en praktijkondersteuners over wat ze nodig hebben voor goede zorg. Utrecht: Nivel, 2019. 50 p.
Download the PDF
Bijna driekwart van de verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders en praktijkondersteuners1 vindt de kwaliteit van zorg (zeer) goed. De helft vindt het veiligheidsbeleid (zeer) goed. Competente zorgverleners en een goed elektronisch dossier dragen bij aan een hogere kwaliteit van zorg. Dit blijkt uit een online vragenlijst ingevuld door bijna 1200 zorgverleners.
Ervaren kwaliteit en veiligheid van zorg ruim voldoende
Zorgverleners geven de kwaliteit en veiligheid van de zorg een dikke 7 als rapportcijfer. Bijna driekwart (71%) vindt de kwaliteit van de geboden zorg (zeer) goed, terwijl de helft (50%) het veiligheidsbeleid (zeer) goed vindt. Goede kwaliteit en veiligheid zijn belangrijk voor zorgverleners. Ze vinden daardoor hun werk inhoudelijk leuker en zijn trotser op hun werk.
Er is ruimte voor verbetering: 15% geeft aan dat de kwaliteit van de geboden zorg regelmatig tot vaak niet goed is en 9% geeft aan dat de veiligheid van zorg regelmatig of vaak in gevaar is.
Goed opgeleid personeel hangt samen met ervaren kwaliteit van zorg
Zorgverleners onderschrijven over het algemeen de relevantie van de competenties die in de beroepsprofielen zijn beschreven. Ook vindt het overgrote deel van de zorgverleners dat zij de competenties beheersen. De aanwezigheid van gekwalificeerd personeel is essentieel voor goede kwaliteit en veiligheid van de zorg, aldus de zorgverleners. Zorgverleners die de kwaliteit en veiligheid van zorg matig of slecht vinden hebben meer behoefte aan bijscholing. Zij hebben vooral behoefte aan scholing in het competentiegebied ‘Professionaliteit en kwaliteit’. Dit is het competentiegebied dat gaat over de professionele standaard en kwaliteitsborging. Voorbeelden zijn wet- en regelgeving, beroepscode, beroepsprofielen, standaarden en richtlijnen, protocollen, kwaliteitsregistratie, kwaliteitssystemen.
Veiliger zorg door beter beleid, evaluaties van beleidswijzigingen en minder ‘crisissituaties’
In aanvulling op de aanwezigheid van competent personeel, geeft ons onderzoek nog andere aangrijpingspunten voor betere zorg. Zo kan het veiligheidsbeleid in de teams verbeteren, daar 42% van de zorgverleners dit beleid niet meer dan voldoende waarderen en 8% dit zelfs matig tot slecht vindt. Een ander punt van aandacht vormt het evalueren van de effectiviteit van ingezette beleidsveranderingen om de cliëntveiligheid te verbeteren. De meeste zorgverleners (76%) geven aan dat de veiligheid van cliënten binnen het team wordt besproken en hoe zij vergissingen in de toekomst kunnen voorkomen. Echter, veranderingen die zijn aangebracht om de cliëntveiligheid te verbeteren, worden veel minder vaak (bij 57% van de zorgverleners) in het team geëvalueerd op effectiviteit. Ten slotte geeft bijna een kwart (24%) van de zorgverleners aan dat ze in een ‘crisissituatie’ werken en te veel te snel proberen te doen. Minder werken in een ‘crisissituatie’ geeft dan ook een verbetering van de cliëntveiligheidscultuur.
Meeste tijd besteed aan registratie is voor verslaglegging van de zorg aan cliënten
De meeste tijd die zorgverleners besteden aan registratie betreft de verslaglegging over de zorg aan individuele cliënten, namelijk gemiddeld 6,4 uur per week bij een gemiddelde werkweek van 26 uur per week. Daarnaast besteden zij gemiddeld 3 uur per week aan registratiewerkzaamheden voor de organisatie, zoals het registreren van gewerkte uren, declaraties, informatie voor kwaliteitskeurmerken of het invullen van machtigingsformulieren voor hulp- en verbandmiddelen.
Beide vormen van registratie geven ongeveer twee op de drie zorgverleners (67% en 62%) een verhoogde werkdruk. Eén op de drie zorgverleners ervaart zelden of nooit een verhoogde werkdruk door registratie.
Goede elektronische dossiers dragen bij aan goede zorg
Zorgverleners die de kwaliteit of veiligheid van de zorg matig of slecht vinden zijn minder te spreken over bepaalde eigenschappen van het elektronisch dossier waarin zij de zorgverlening aan individuele cliënten vastleggen. Relevante eigenschappen van het dossier zijn vooral de gebruiksvriendelijkheid, het verpleegkundig proces als uitgangspunt binnen het dossier en de verbinding tussen de verschillende fasen van het verpleegkundig proces. Kwalitatief goede elektronische dossiers dragen dus bij aan betere zorg. Twee derde vindt het dossier gebruiksvriendelijk (68%) en zes van de tien zorgverleners werkt met een dossier waarin het verpleegkundig proces centraal staat (62%) en de fasen van dit proces verbonden zijn (62%). Op het gebied van verpleegkundige verslaglegging is met het elektronisch dossier nog een verbeterslag te maken.
Het onderzoek
De bevindingen zijn gebaseerd op online vragenlijstonderzoek gehouden onder 1187 verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders en praktijkondersteuners werkzaam in de directe zorg (verder meestal aangeduid als ‘zorgverleners’) (respons 42%). Zij zijn deelnemer van het Nivel Panel Verpleging & Verzorging. Zij werken in ziekenhuizen, de GGZ, de zorg voor mensen met een beperking, de wijkverpleging, huisartsenzorg en de intramurale ouderenzorg. De gepresenteerde cijfers zijn statistisch gewogen. De weging zorgt ervoor dat de verdeling van de respons over opleidingsniveau en zorgsector overeenkomt met de verdeling in de subpopulaties van verpleegkundigen in ziekenhuizen en de GGZ, begeleiders in de gehandicaptenzorg, verpleegkundigen en verzorgenden in de wijkverpleging en intramurale ouderenzorg en praktijkondersteuners in de huisartsenzorg. (aut. ref.)
Ervaren kwaliteit en veiligheid van zorg ruim voldoende
Zorgverleners geven de kwaliteit en veiligheid van de zorg een dikke 7 als rapportcijfer. Bijna driekwart (71%) vindt de kwaliteit van de geboden zorg (zeer) goed, terwijl de helft (50%) het veiligheidsbeleid (zeer) goed vindt. Goede kwaliteit en veiligheid zijn belangrijk voor zorgverleners. Ze vinden daardoor hun werk inhoudelijk leuker en zijn trotser op hun werk.
Er is ruimte voor verbetering: 15% geeft aan dat de kwaliteit van de geboden zorg regelmatig tot vaak niet goed is en 9% geeft aan dat de veiligheid van zorg regelmatig of vaak in gevaar is.
Goed opgeleid personeel hangt samen met ervaren kwaliteit van zorg
Zorgverleners onderschrijven over het algemeen de relevantie van de competenties die in de beroepsprofielen zijn beschreven. Ook vindt het overgrote deel van de zorgverleners dat zij de competenties beheersen. De aanwezigheid van gekwalificeerd personeel is essentieel voor goede kwaliteit en veiligheid van de zorg, aldus de zorgverleners. Zorgverleners die de kwaliteit en veiligheid van zorg matig of slecht vinden hebben meer behoefte aan bijscholing. Zij hebben vooral behoefte aan scholing in het competentiegebied ‘Professionaliteit en kwaliteit’. Dit is het competentiegebied dat gaat over de professionele standaard en kwaliteitsborging. Voorbeelden zijn wet- en regelgeving, beroepscode, beroepsprofielen, standaarden en richtlijnen, protocollen, kwaliteitsregistratie, kwaliteitssystemen.
Veiliger zorg door beter beleid, evaluaties van beleidswijzigingen en minder ‘crisissituaties’
In aanvulling op de aanwezigheid van competent personeel, geeft ons onderzoek nog andere aangrijpingspunten voor betere zorg. Zo kan het veiligheidsbeleid in de teams verbeteren, daar 42% van de zorgverleners dit beleid niet meer dan voldoende waarderen en 8% dit zelfs matig tot slecht vindt. Een ander punt van aandacht vormt het evalueren van de effectiviteit van ingezette beleidsveranderingen om de cliëntveiligheid te verbeteren. De meeste zorgverleners (76%) geven aan dat de veiligheid van cliënten binnen het team wordt besproken en hoe zij vergissingen in de toekomst kunnen voorkomen. Echter, veranderingen die zijn aangebracht om de cliëntveiligheid te verbeteren, worden veel minder vaak (bij 57% van de zorgverleners) in het team geëvalueerd op effectiviteit. Ten slotte geeft bijna een kwart (24%) van de zorgverleners aan dat ze in een ‘crisissituatie’ werken en te veel te snel proberen te doen. Minder werken in een ‘crisissituatie’ geeft dan ook een verbetering van de cliëntveiligheidscultuur.
Meeste tijd besteed aan registratie is voor verslaglegging van de zorg aan cliënten
De meeste tijd die zorgverleners besteden aan registratie betreft de verslaglegging over de zorg aan individuele cliënten, namelijk gemiddeld 6,4 uur per week bij een gemiddelde werkweek van 26 uur per week. Daarnaast besteden zij gemiddeld 3 uur per week aan registratiewerkzaamheden voor de organisatie, zoals het registreren van gewerkte uren, declaraties, informatie voor kwaliteitskeurmerken of het invullen van machtigingsformulieren voor hulp- en verbandmiddelen.
Beide vormen van registratie geven ongeveer twee op de drie zorgverleners (67% en 62%) een verhoogde werkdruk. Eén op de drie zorgverleners ervaart zelden of nooit een verhoogde werkdruk door registratie.
Goede elektronische dossiers dragen bij aan goede zorg
Zorgverleners die de kwaliteit of veiligheid van de zorg matig of slecht vinden zijn minder te spreken over bepaalde eigenschappen van het elektronisch dossier waarin zij de zorgverlening aan individuele cliënten vastleggen. Relevante eigenschappen van het dossier zijn vooral de gebruiksvriendelijkheid, het verpleegkundig proces als uitgangspunt binnen het dossier en de verbinding tussen de verschillende fasen van het verpleegkundig proces. Kwalitatief goede elektronische dossiers dragen dus bij aan betere zorg. Twee derde vindt het dossier gebruiksvriendelijk (68%) en zes van de tien zorgverleners werkt met een dossier waarin het verpleegkundig proces centraal staat (62%) en de fasen van dit proces verbonden zijn (62%). Op het gebied van verpleegkundige verslaglegging is met het elektronisch dossier nog een verbeterslag te maken.
Het onderzoek
De bevindingen zijn gebaseerd op online vragenlijstonderzoek gehouden onder 1187 verpleegkundigen, verzorgenden, begeleiders en praktijkondersteuners werkzaam in de directe zorg (verder meestal aangeduid als ‘zorgverleners’) (respons 42%). Zij zijn deelnemer van het Nivel Panel Verpleging & Verzorging. Zij werken in ziekenhuizen, de GGZ, de zorg voor mensen met een beperking, de wijkverpleging, huisartsenzorg en de intramurale ouderenzorg. De gepresenteerde cijfers zijn statistisch gewogen. De weging zorgt ervoor dat de verdeling van de respons over opleidingsniveau en zorgsector overeenkomt met de verdeling in de subpopulaties van verpleegkundigen in ziekenhuizen en de GGZ, begeleiders in de gehandicaptenzorg, verpleegkundigen en verzorgenden in de wijkverpleging en intramurale ouderenzorg en praktijkondersteuners in de huisartsenzorg. (aut. ref.)
Gegevensverzameling
