Senior onderzoeker Huisartsenzorg, Persoonsgerichte Integrale Zorg
Publicatie
Publicatie datum
Deelname aan de samenleving van mensen met een beperking, ouderen en de algemene bevolking: rapportage participatiemonitor 2015.
Meulenkamp, T., Waverijn, G., Langelaan, M., Hoek, L. van der, Boeije, H., Rijken, M. Deelname aan de samenleving van mensen met een beperking, ouderen en de algemene bevolking: rapportage participatiemonitor 2015. Utrecht: NIVEL, 2015. 86 p.
Download de PDF
Bij mensen met beperkingen is de behoefte groot aan meer sociale contacten en activiteiten in de vrije tijd. Drie op de tien mensen met een ernstige lichamelijke beperking voelt zich sterk eenzaam, zo blijkt uit de Participatiemonitor 2015 van het NIVEL.
In 2014 wil ruim een derde van de mensen met een ernstige lichamelijke beperking vaker ergens naartoe en andere mensen ontmoeten.
Onderzoeker Tineke Meulenkamp: “Mensen met beperkingen willen graag meedoen in de Nederlandse samenleving, maar dat is niet altijd even makkelijk. Het is een uitdaging voor onze samenleving om wegen te vinden zodat deze mensen wel zo goed mogelijk kunnen meedoen. Deze monitor laat zien dat het in de afgelopen jaren op sommige gebieden makkelijker is om te participeren: meer mensen met een lichamelijke beperking doen vrijwilligerswerk en maken gebruik van het openbaar vervoer. Ook ouderen doen op dit moment volop mee: hun participatie verschilt weinig van de totale bevolking. Maar, het aantal mensen van zeer hoge leeftijd stijgt de komende jaren, waardoor ze kwetsbaarder zijn om buiten de boot te vallen. Het is belangrijk hier alert op te blijven.”
Ondersteuning doelgroepen
De participatie van mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking is over de periode 2008-2014 op veel gebieden gelijk gebleven, maar ligt een stuk lager dan in de totale bevolking. Dit geldt vooral voor mensen met een verstandelijke of ernstige lichamelijke beperking. Van de mensen met een ernstige lichamelijke beperking heeft bijvoorbeeld 14% in 2014 een betaalde baan en doet 17% aan vrijwilligerswerk, terwijl in de totale bevolking twee derde een betaalde baan heeft en 38% vrijwilligerswerk doet.
Onderzoeker Tineke Meulenkamp: “De participatiemonitor is gestart om groepen mensen te volgen die moeilijker mee kunnen doen in de samenleving en ondersteuning nodig hebben. Mensen met een ernstige lichamelijke beperking kunnen vaak geen betaald werk (meer) verrichten. Mensen met lichtere lichamelijke beperkingen zijn de afgelopen jaren meer vrijwilligerswerk gaan doen, maar deze groep niet. Mensen met een ernstige lichamelijke beperking rapporteren een grote eenzaamheid. En hebben behoefte om meer te participeren. De uitdaging is nu om manieren te vinden waarop ook deze groep zinvol kan meedoen in onze samenleving.”
Naar een inclusieve samenleving?
Ook mensen met een verstandelijke beperking komen minder buitenshuis en hebben minder sociale contacten vergeleken met de totale bevolking. Alhoewel 80% aangeeft tevreden te zijn met hun sociale contacten en vrije tijdsbesteding, zegt een derde weleens eenzaam te zijn en geven hun naasten aan dat ze minder deelnemen in 2014. Onderzoeker Tineke Meulenkamp: “Mensen met een verstandelijke beperking zijn wel vaker mee gaan doen met activiteiten die voor iedereen bedoeld zijn, zoals sporten. Zij vinden hierbij aansluiting bij de gewone maatschappij.”
Monitoren juist nu relevant
Het is belangrijk om ontwikkelingen in participatie goed te blijven volgen. Het gebruik van buurtvoorzieningen neemt af bij alle groepen, óók in de totale bevolking. Maar buurtvoorzieningen kunnen voor mensen met een kleine actieradius van grote betekenis zijn voor participatie.
In het licht van de veranderingen in de langdurige zorg en ondersteuning is het belangrijk om komende jaren de vinger aan de pols te blijven houden over de mogelijkheden voor mensen met beperkingen om mee te kunnen doen aan de samenleving. In deze monitor geven mensen met lichamelijke beperkingen ook aan dat ze in 2014 minder tevreden zijn met hun leven. De achtergrond hiervan is onduidelijk. We zullen deze ontwikkeling de komende jaren blijven monitoren.
NIVEL panels
De participatiemonitor beschrijft ontwikkelingen in de manier waarop en de mate waarin mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, 65+’ers en de algemene bevolking sinds 2008 meedoen in de Nederlandse samenleving. De monitor kijkt daarvoor naar participatie in wonen, mobiliteit, werk, opleiding, vrije tijdsbesteding en sociale contacten. Het onderzoek wordt uitgevoerd binnen het Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten (NPCG), het Consumenten Panel en het Panel Samen Leven. De participatiemonitor wordt uitgevoerd door het NIVEL met subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
In 2014 wil ruim een derde van de mensen met een ernstige lichamelijke beperking vaker ergens naartoe en andere mensen ontmoeten.
Onderzoeker Tineke Meulenkamp: “Mensen met beperkingen willen graag meedoen in de Nederlandse samenleving, maar dat is niet altijd even makkelijk. Het is een uitdaging voor onze samenleving om wegen te vinden zodat deze mensen wel zo goed mogelijk kunnen meedoen. Deze monitor laat zien dat het in de afgelopen jaren op sommige gebieden makkelijker is om te participeren: meer mensen met een lichamelijke beperking doen vrijwilligerswerk en maken gebruik van het openbaar vervoer. Ook ouderen doen op dit moment volop mee: hun participatie verschilt weinig van de totale bevolking. Maar, het aantal mensen van zeer hoge leeftijd stijgt de komende jaren, waardoor ze kwetsbaarder zijn om buiten de boot te vallen. Het is belangrijk hier alert op te blijven.”
Ondersteuning doelgroepen
De participatie van mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking is over de periode 2008-2014 op veel gebieden gelijk gebleven, maar ligt een stuk lager dan in de totale bevolking. Dit geldt vooral voor mensen met een verstandelijke of ernstige lichamelijke beperking. Van de mensen met een ernstige lichamelijke beperking heeft bijvoorbeeld 14% in 2014 een betaalde baan en doet 17% aan vrijwilligerswerk, terwijl in de totale bevolking twee derde een betaalde baan heeft en 38% vrijwilligerswerk doet.
Onderzoeker Tineke Meulenkamp: “De participatiemonitor is gestart om groepen mensen te volgen die moeilijker mee kunnen doen in de samenleving en ondersteuning nodig hebben. Mensen met een ernstige lichamelijke beperking kunnen vaak geen betaald werk (meer) verrichten. Mensen met lichtere lichamelijke beperkingen zijn de afgelopen jaren meer vrijwilligerswerk gaan doen, maar deze groep niet. Mensen met een ernstige lichamelijke beperking rapporteren een grote eenzaamheid. En hebben behoefte om meer te participeren. De uitdaging is nu om manieren te vinden waarop ook deze groep zinvol kan meedoen in onze samenleving.”
Naar een inclusieve samenleving?
Ook mensen met een verstandelijke beperking komen minder buitenshuis en hebben minder sociale contacten vergeleken met de totale bevolking. Alhoewel 80% aangeeft tevreden te zijn met hun sociale contacten en vrije tijdsbesteding, zegt een derde weleens eenzaam te zijn en geven hun naasten aan dat ze minder deelnemen in 2014. Onderzoeker Tineke Meulenkamp: “Mensen met een verstandelijke beperking zijn wel vaker mee gaan doen met activiteiten die voor iedereen bedoeld zijn, zoals sporten. Zij vinden hierbij aansluiting bij de gewone maatschappij.”
Monitoren juist nu relevant
Het is belangrijk om ontwikkelingen in participatie goed te blijven volgen. Het gebruik van buurtvoorzieningen neemt af bij alle groepen, óók in de totale bevolking. Maar buurtvoorzieningen kunnen voor mensen met een kleine actieradius van grote betekenis zijn voor participatie.
In het licht van de veranderingen in de langdurige zorg en ondersteuning is het belangrijk om komende jaren de vinger aan de pols te blijven houden over de mogelijkheden voor mensen met beperkingen om mee te kunnen doen aan de samenleving. In deze monitor geven mensen met lichamelijke beperkingen ook aan dat ze in 2014 minder tevreden zijn met hun leven. De achtergrond hiervan is onduidelijk. We zullen deze ontwikkeling de komende jaren blijven monitoren.
NIVEL panels
De participatiemonitor beschrijft ontwikkelingen in de manier waarop en de mate waarin mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking, 65+’ers en de algemene bevolking sinds 2008 meedoen in de Nederlandse samenleving. De monitor kijkt daarvoor naar participatie in wonen, mobiliteit, werk, opleiding, vrije tijdsbesteding en sociale contacten. Het onderzoek wordt uitgevoerd binnen het Nationaal Panel Chronisch zieken en Gehandicapten (NPCG), het Consumenten Panel en het Panel Samen Leven. De participatiemonitor wordt uitgevoerd door het NIVEL met subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Gegevensverzameling