Senior onderzoeker Internationaal vergelijkend onderzoek (WHO)
Publicatie
Publicatie datum
Patiëntendossiers van huisartsen als informatiebron voor beleid en praktijk op Bonaire, St. Eustatius en Saba: naar een lerend zorgsysteem.
Boerma, W., Veen, P. ten, Verheij, R. Patiëntendossiers van huisartsen als informatiebron voor beleid en praktijk op Bonaire, St. Eustatius en Saba: naar een lerend zorgsysteem. Utrecht: NIVEL, 2016. 45 p.
Download de PDF
In 2015 en 2016 werd, in opdracht van het RIVM en het Ministerie van VWS, door het NIVEL een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om de patiëntendossiers van huisartsen te gebruiken voor het opstellen van periodieke gezondheidsrapportages in Caribisch Nederland.
Onze boodschap
Het is mogelijk de informatiesystemen van huisartspraktijken te gebruiken ter informatie van lokaal gezondheidsbeleid. Op St. Eustatius en Saba kan dat gebruik in 2018 effectief zijn; op Bonaire duurt het langer omdat eerst een nieuw huisartsinformatiesysteem in gebruik moet worden genomen. Huisartsen en zorgmanagers zien het belang van deze ontwikkeling en willen er aan meewerken. Beter en vollediger registreren, met gebruik making van het ICPC coderingssysteem, vraagt van individuele zorgverleners kennis en aandacht om dit in het dagelijkse werk in te bouwen. Dat moet worden gefaciliteerd. Een goede registratie is echter ook teamwerk, dat stoelt op een taakverdeling en op afspraken binnen de organisatie. Goed vastgelegde zorggegevens hebben nog een andere belangrijke meerwaarde: ze kunnen zorgverleners feedback geven over de kwaliteit van hun werk en zo een prikkel zijn om die te verbeteren. Dat is het wenkend perspectief van een lerend zorgsysteem.
Relevantie
Sinds 2010 zijn Bonaire, St. Eustatius en Saba bijzondere gemeenten en dus wettelijk verplicht elke vier jaar rapportages te maken voor hun lokale volksgezondheidsbeleid. In Europees Nederland worden de praktijkinformatiesystemen van huisartsen hier steeds meer voor gebruikt, maar de geheel andere (en onlangs gewijzigde) omstandigheden op de drie eilanden, ook in de gezondheidszorg, waren reden de mogelijkheden en voorwaarden in dit onderzoek nader te bekijken.
Andere context vraagt maatwerk
Voor de bevolking van de drie zeer kleine en geïsoleerd liggende eilanden is Europees Nederland letterlijk en figuurlijk erg ver weg, maar ook onderling hebben ze weinig gemeen. Dat ze in oktober 2010 ineens, als bijzondere gemeente, deel gingen uitmaken van Nederland was ingrijpend. Op veel terreinen is het er niet beter op geworden de laatste vijf jaar, al is de gezondheidszorg een uitzondering, mede door investeringen en een nieuwe zorgverzekering. Bij verdere ontwikkelingen kunnen Bonaire, St. Eustatius en Saba veel baat hebben bij samenwerking met en inbreng uit Europees Nederland, mits goed rekening wordt gehouden met de lokale omstandigheden.
Onderzoeksvraag en aanpak
Het onderzoek moest dus antwoord geven op de vraag welke stappen nodig zijn om op de drie eilanden gegevens voor gezondheidsrapportages te verkrijgen uit routine zorgdata van huisartsenpraktijken; en op welke termijn het zover kan zijn.
De onderzoekers hebben twee maal een extractie van data uitgevoerd bij de huisartspraktijken op St. Eustatius en Saba. Hun bevindingen, na analyse van de data, werden in twee consultatieronden teruggekoppeld en besproken met de huisartsen. Op Bonaire was deze aanpak nog niet zinvol omdat daar op korte termijn met een ander huisartsinformatiesysteem gewerkt gaat worden; de gesprekken stonden daar in het teken van de voorwaarden voor deze transitie. Op de drie eilanden zijn ook gesprekken gevoerd met de zorgmanagers en de ziektekostenverzekeraar.
Naar betere informatie uit het HIS
Op St. Eustatius en Saba kan een gecoördineerde aanpak in 2018 betrouwbare informatie opleveren uit de informatiesystemen van de huisartsen. Dat vraagt om actie op verschillend vlak. Zo is het nodig dat de patiëntenpopulatie in het informatiesysteem ondubbelzinnig kan worden bepaald, bij voorkeur door koppeling met het verzekerdenbestand bij de ziektekostenverzekeraar ZVK. Binnen de praktijken moeten registratietaken helder worden verdeeld en afspraken daarover dienen opgevolgd te worden. Aan huisartsen en andere betrokken medewerkers moet scholing worden aangeboden om registratietaken goed uit te voeren. De kwaliteit van de registratie moet periodiek extern worden getoetst door middel van een gerichte check van de elektronische patiëntendossiers; de zogeheten EPD scan. Informatie daaruit moet worden teruggekoppeld aan de praktijken. Verder moet geregeld worden aan welke informatie precies behoefte is voor de gezondheidsrapportages; hoe en door wie de data-extracties plaats vinden en onder welke voorwaarden.
Naar een lerend zorgsysteem
Omdat goed bijgehouden zorgdossiers zoveel meer te bieden hebben dan informatie voor periodieke beleidsrapportages, schetsten de onderzoekers ook het bredere perspectief van een lerend zorgsysteem. Systematische vergelijking met praktijken elders, in Caribisch en Europees Nederland, houdt huisartsen een spiegel voor die laat zien hoe ze het doen en waar het beter kan. Dat is een gewaardeerde vorm van feedback, die voor de zorgverleners op de eilanden bovendien het professionele isolement kan doorbreken. Dergelijke systematische vergelijkingen kunnen een toegevoegde waarde hebben voor het lopende scholingsprogramma.
Onze boodschap
Het is mogelijk de informatiesystemen van huisartspraktijken te gebruiken ter informatie van lokaal gezondheidsbeleid. Op St. Eustatius en Saba kan dat gebruik in 2018 effectief zijn; op Bonaire duurt het langer omdat eerst een nieuw huisartsinformatiesysteem in gebruik moet worden genomen. Huisartsen en zorgmanagers zien het belang van deze ontwikkeling en willen er aan meewerken. Beter en vollediger registreren, met gebruik making van het ICPC coderingssysteem, vraagt van individuele zorgverleners kennis en aandacht om dit in het dagelijkse werk in te bouwen. Dat moet worden gefaciliteerd. Een goede registratie is echter ook teamwerk, dat stoelt op een taakverdeling en op afspraken binnen de organisatie. Goed vastgelegde zorggegevens hebben nog een andere belangrijke meerwaarde: ze kunnen zorgverleners feedback geven over de kwaliteit van hun werk en zo een prikkel zijn om die te verbeteren. Dat is het wenkend perspectief van een lerend zorgsysteem.
Relevantie
Sinds 2010 zijn Bonaire, St. Eustatius en Saba bijzondere gemeenten en dus wettelijk verplicht elke vier jaar rapportages te maken voor hun lokale volksgezondheidsbeleid. In Europees Nederland worden de praktijkinformatiesystemen van huisartsen hier steeds meer voor gebruikt, maar de geheel andere (en onlangs gewijzigde) omstandigheden op de drie eilanden, ook in de gezondheidszorg, waren reden de mogelijkheden en voorwaarden in dit onderzoek nader te bekijken.
Andere context vraagt maatwerk
Voor de bevolking van de drie zeer kleine en geïsoleerd liggende eilanden is Europees Nederland letterlijk en figuurlijk erg ver weg, maar ook onderling hebben ze weinig gemeen. Dat ze in oktober 2010 ineens, als bijzondere gemeente, deel gingen uitmaken van Nederland was ingrijpend. Op veel terreinen is het er niet beter op geworden de laatste vijf jaar, al is de gezondheidszorg een uitzondering, mede door investeringen en een nieuwe zorgverzekering. Bij verdere ontwikkelingen kunnen Bonaire, St. Eustatius en Saba veel baat hebben bij samenwerking met en inbreng uit Europees Nederland, mits goed rekening wordt gehouden met de lokale omstandigheden.
Onderzoeksvraag en aanpak
Het onderzoek moest dus antwoord geven op de vraag welke stappen nodig zijn om op de drie eilanden gegevens voor gezondheidsrapportages te verkrijgen uit routine zorgdata van huisartsenpraktijken; en op welke termijn het zover kan zijn.
De onderzoekers hebben twee maal een extractie van data uitgevoerd bij de huisartspraktijken op St. Eustatius en Saba. Hun bevindingen, na analyse van de data, werden in twee consultatieronden teruggekoppeld en besproken met de huisartsen. Op Bonaire was deze aanpak nog niet zinvol omdat daar op korte termijn met een ander huisartsinformatiesysteem gewerkt gaat worden; de gesprekken stonden daar in het teken van de voorwaarden voor deze transitie. Op de drie eilanden zijn ook gesprekken gevoerd met de zorgmanagers en de ziektekostenverzekeraar.
Naar betere informatie uit het HIS
Op St. Eustatius en Saba kan een gecoördineerde aanpak in 2018 betrouwbare informatie opleveren uit de informatiesystemen van de huisartsen. Dat vraagt om actie op verschillend vlak. Zo is het nodig dat de patiëntenpopulatie in het informatiesysteem ondubbelzinnig kan worden bepaald, bij voorkeur door koppeling met het verzekerdenbestand bij de ziektekostenverzekeraar ZVK. Binnen de praktijken moeten registratietaken helder worden verdeeld en afspraken daarover dienen opgevolgd te worden. Aan huisartsen en andere betrokken medewerkers moet scholing worden aangeboden om registratietaken goed uit te voeren. De kwaliteit van de registratie moet periodiek extern worden getoetst door middel van een gerichte check van de elektronische patiëntendossiers; de zogeheten EPD scan. Informatie daaruit moet worden teruggekoppeld aan de praktijken. Verder moet geregeld worden aan welke informatie precies behoefte is voor de gezondheidsrapportages; hoe en door wie de data-extracties plaats vinden en onder welke voorwaarden.
Naar een lerend zorgsysteem
Omdat goed bijgehouden zorgdossiers zoveel meer te bieden hebben dan informatie voor periodieke beleidsrapportages, schetsten de onderzoekers ook het bredere perspectief van een lerend zorgsysteem. Systematische vergelijking met praktijken elders, in Caribisch en Europees Nederland, houdt huisartsen een spiegel voor die laat zien hoe ze het doen en waar het beter kan. Dat is een gewaardeerde vorm van feedback, die voor de zorgverleners op de eilanden bovendien het professionele isolement kan doorbreken. Dergelijke systematische vergelijkingen kunnen een toegevoegde waarde hebben voor het lopende scholingsprogramma.
Gegevensverzameling
