Aandacht voor vaccineren van belang voor verhoging van de vaccinatiegraad

Welke maatregelen kunnen bijdragen aan het verhogen van de vaccinatiegraad in Nederland? Het Nivel en Amsterdam UMC deden een verkennend onderzoek en richtten zich op de te verwachten effecten van verplichtende maatregelen, financiële tegemoetkomingen en beloningen, logistieke maatregelen en maatregelen gericht op communicatie en kennisbevordering.

Er blijkt een voorkeur te zijn voor het nemen van logistieke maatregelen, bijvoorbeeld het verruimen van tijden waarop vaccinaties kunnen worden gehaald, en maatregelen omtrent communicatie en kennisbevordering. De verwachting is dat verplichtende maatregelen, in de Nederlandse context, beperkt effectief zijn, vanwege de weerstand ze kunnen oproepen en vanwege de onvermijdelijke vrijstellingen  om levensbeschouwelijke redenen. Van financiële maatregelen is enig effect te verwachten; in de vorm van extra financiering voor zorgverleners. Uit ethisch perspectief is het hierbij wel van belang dat de motivatie om te vaccineren niet gebaseerd is op de extra financiering, maar op het belang van vaccineren.

Vaccinatiegraad in Nederland
Nederland kende tot 2018 een dalende trend in vaccinatiegraad voor een groot aantal vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma. In 2018 is de vaccinatiegraad voor het eerst niet verder gedaald, iets wat in de vijf jaren daarvoor wel het geval was. Wel lag de vaccinatiegraad voor bijvoorbeeld mazelen onder de door de WHO gewenste minimale vaccinatiegraad van 95% voor deze ziekte. De daling van de vaccinatiegraad en de daarmee gepaard gaande zorgen vormden voor staatssecretaris Blokhuis aanleiding om een aantal maatregelen te nemen. In aanvulling daarop heeft de Tweede Kamer gevraagd om onderzoek te doen naar aanvullende maatregelen om de vaccinatiegraad te laten toenemen, waarbij gekeken wordt naar maatregelen die in andere landen worden getroffen, hun effecten en hun toepasbaarheid in de Nederlandse context.

Inzetten op logistieke maatregelen en maatregelen met betrekking tot communicatie en kennisbevordering
Logistieke maatregelen, zoals het verruimen van tijden waarop gevaccineerd wordt, zouden een bijdrage kunnen leveren aan het verhogen van de vaccinatiegraad. Op dit moment is onduidelijk hoe groot die bijdrage zou kunnen zijn en op welke groepen deze maatregelen zich zouden moeten richten. Het verdient daarom aanbeveling nader te onderzoeken hoe groot de groep is die zich niet laat vaccineren vanwege barrières in de logistieke sfeer, welke kenmerken deze mensen hebben en of er bepaalde regio’s zijn waar deze problemen spelen. Op die manier kan beter bepaald worden wat het effect zal zijn van een logistieke maatregel.

Communicatie op maat voor verschillende doelgroepen
Meer aandacht kan worden besteed aan gerichte communicatie voor verschillende doelgroepen. Bijzondere aandacht vraagt de informatie voor laaggeletterden. Ook hier geldt dat het belangrijk is om beter inzicht te krijgen in de behoefte van verschillende doelgroepen. Dit inzicht is nodig om maatregelen effectief te kunnen inzetten. 

Ten slotte blijkt effectief te zijn om het belang van vaccineren regelmatig onder de aandacht te brengen. Want alleen dit leidt al tot een verhoging van de vaccinatiegraad, zo blijkt uit de internationale wetenschappelijke literatuur.