Eerstelijns Antibioticascan laat zien: huisartsen schrijven antibiotica vaak voor volgens de richtlijnen, maar er zijn ook verbeterpunten

Nederlandse huisartsen schrijven antibiotica vaak voor volgens de richtlijnen van hun beroepsgroep. Toch zijn er verbeterpunten aan te wijzen. Dit blijkt uit de Eerstelijns Antibioticascan, die het Nivel ontwikkelde in samenwerking met het Instituut Verantwoord Medicijngebruik en Maastricht University. In de scan werd het voorschrijven van antibiotica door huisartsen bij 188 verschillende diagnoses onder de loep genomen.

Gepast voorschrijven van antibiotica is belangrijk; in de eerste plaats om antibioticaresistentie te voorkomen en daarnaast om ongewenste bijwerkingen, ongewenste kosten en milieu- en klimaatschade door gebruik van deze medicijnen tegen te gaan. Met de Eerstelijns Antibioticascan onderzoeken we in hoeverre huisartsen de richtlijnen op gebied van het voorschrijven van antibiotica naleven en signaleren we op welke punten verbetering mogelijk is.

Huisartsen schrijven antibiotica veelal voor volgens de NHG-richtlijnen

Voor de meeste diagnoses geldt dat Nederlandse huisartsen bij het voorschrijven van de richtlijnen voor huisartsen (NHG-richtlijnen) aanhouden. Zo schrijven zij vrijwel geen antibiotica voor als daarvoor geen indicatie is, kiezen zij in de meeste gevallen voor een type antibioticum dat de beroepsgroep in de richtlijn adviseert en komen voorgeschreven duur en dosering overeen met de richtlijnadviezen. Toch zijn er bij een aantal diagnoses nog verbeteringen mogelijk, dit geldt bij het voorschrijven in de huisartsenpraktijk en op de huisartsenspoedpost.

Bij aantal veelvoorkomende diagnoses grote verschillen in richtlijnnaleving

De Eerstelijns Antibioticascan geeft een breed beeld van de navolging van de richtlijnen op gebied van het voorschrijven van antibiotica. Dit inzicht geeft huisartsen handvatten om te kijken naar wat er goed gaat en waar het nog beter kan. De scan gaf aan dat er bij een aantal veelvoorkomende diagnoses grote verschillen waren in de mate van richtlijnnaleving, zoals bij middenoorontsteking en blaasontsteking.
Veel factoren spelen een rol bij het voorschrijven van antibiotica. Denk bijvoorbeeld aan veronderstelde patiëntverwachtingen en de impact die een volle wachtkamer heeft op een huisarts, die daardoor beperkte tijd ervaart om in gesprek te gaan met de patiënt over het al dan niet voorschrijven van een antibioticum. Ook zijn er factoren die de interpretatie van uitkomsten van de scan beïnvloeden, zoals registratiegewoonten en de patiëntpopulatie.
Wanneer huisartsen inzetten op verbetering in het voorschrijven van antibiotica, dan is het belangrijk om ook in gesprek te gaan over deze factoren. Dit kan bijvoorbeeld in de farmacotherapeutisch overleggroep, een overleg waarin apothekers en huisartsen samenkomen om afspraken te maken over het voorschrijven en afleveren van geneesmiddelen.

Over het onderzoek

We gebruikten gegevens van 284 tot 387 huisartsenpraktijken en 26 tot 28 huisartsenspoedposten die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. De gegevens kwamen uit de jaren 2018 tot en met 2021. Om verbeterpunten in het voorschrijven van antibiotica in de eerste lijn in kaart te brengen zijn de gegevens vergeleken met de adviezen in NHG-richtlijnen. Het ontwikkelen en uitvoeren van de Eerstelijns Antibioticascan is mogelijk gemaakt door ZonMw, Programma Antibiotica Resistentie (ZonMw-projectnummer 50-54100-98-406).