Factoren die langdurige zorgrelatie beïnvloeden in beeld gebracht met literatuurstudie

Wat maakt de relatie tussen cliënt en zorgprofessional betekenisvol en prettig, en wat juist niet? En in hoeverre verschillen deze factoren voor verschillende cliëntgroepen in de langdurige zorg?
In een literatuurstudie heeft het Nivel inzichtelijk gemaakt welke factoren – ofwel determinanten – bijdragen aan de kwaliteit van een betekenisvolle zorgrelatie in de langdurige zorg, waarbij cliënten afhankelijk zijn van de geboden ondersteuning. Het overzicht van deze determinanten biedt zorgprofessionals handvatten om hun zorgrelatie met cliënten op te bouwen en te onderhouden.

In totaal zijn 27 determinanten gevonden in 32 geselecteerde studies. Deze determinanten zijn gecategoriseerd op vier niveaus: de cliënt, de zorgprofessional, het contact tussen cliënt en zorgprofessional en de omgeving waarin het contact plaatsvindt.

Determinanten zorgrelatie op vier niveaus
De meeste determinanten zijn gevonden op het niveau van de zorgprofessional en op dat van het contact tussen cliënt en zorgprofessional. Vanuit een zorgprofessional is de focus op een individuele cliënt met zijn eigen behoeften en wensen belangrijk, evenals aanmoediging, (professionele) houding en luisteren naar de cliënt. Tussen cliënt en zorgprofessional kwamen gelijkwaardigheid en een balans tussen nabijheid en professionele afstand herhaaldelijk naar voren. Een compleet overzicht van de determinanten is te vinden in het recent gepubliceerde Engelstalige artikel.

Meeste determinanten gelden voor meer cliëntgroepen in de langdurige zorg
Zijn voor ouderen die zorg ontvangen dezelfde dingen belangrijk in hun zorgrelatie als voor mensen met een lichtverstandelijke beperking of voor mensen met een psychische aandoening? In antwoord op deze vraag kan uit de literatuurstudie worden geconcludeerd dat een groot aantal determinanten gelden voor meerdere cliëntgroepen. Dit betekent dat kwaliteitsmetingen en verbeterinitiatieven die gericht zijn op de langdurige zorgrelatie, niet noodzakelijk op één specifieke cliëntgroep gericht hoeven te zijn. Ze kunnen ook overstijgend worden ingezet.

Uitkomsten op basis van 32 geselecteerde artikelen
Voor de literatuurstudie zijn de elektronische zoeksystemen Medline, Psycinfo, CINAHL en Embase systematisch doorzocht op publicaties vanaf 2006. Na een eerste selectie op basis van titel en samenvatting zijn de mogelijk relevante studies volledig gelezen. Er zijn 32 artikelen uit een totaal van 11.339 geselecteerd. Vooral kwalitatieve studies voldeden aan de inclusiecriteria.

Literatuurstudie onderdeel van onderzoek ‘Horen, Zien en Spreken’
De systematische literatuurstudie van het Nivel is een van de drie onderdelen van het driejarige onderzoek ‘Horen, Zien en Spreken’. In het empirische deel is aanvullend onderzoek gedaan naar de determinanten van de zorgrelatie. Ten slotte zijn vijf kwalitatieve meetinstrumenten geëvalueerd die de zorgrelatie vanuit het perspectief van de cliënt in beeld brengen. Uniek hierbij is de inbreng van ervaringsdeskundige cliënten, die zelf andere cliënten interviewen of groepsgesprekken leiden. Publicaties over de laatste twee onderdelen van het onderzoek ‘Horen, Zien en Spreken’ volgen in de komende maanden.

De literatuurstudie is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift BMC Health Services Research. De studie is vrij beschikbaar en te downloaden via https://rdcu.be/bb7D5.