Pakketmaatregel ‘Geneesmiddelen uit het pakket’: gewenste en ook ongewenste effecten

Per 1 januari 2019 maken paracetamol (1000 mg) en een aantal vitaminen en mineralen geen deel meer uit van het verzekerde pakket. Onderzoek van het Nivel laat zien dat deze pakketmaatregel tot een daling leidt van het aantal voorschriften in de huisartspraktijk. Veel mensen kopen én betalen hetzelfde middel, of een alternatief, nu zelf. Naast deze beoogde effecten zijn er ook ongewenste effecten; deze zijn per middel verschillend.

Daling in voorschrijven, soms vervanging door andere middelen
Sinds paracetamol 1000 mg niet meer wordt vergoed, zijn huisartsen bij een kwart van de gebruikers ervan een andere pijnstiller gaan voorschrijven. Welke pijnstiller dat is verschilt, maar naproxen, oxycodon en tramadol komen het meest voor. Deze middelen hebben meer nadelige effecten dan paracetamol. Dit kan leiden tot meer complicaties voor patiënten en uiteindelijk ook tot hogere zorgkosten, bijvoorbeeld door (meer) ziekenhuisopnames. Bij vitamine D (colecalciferol) schrijven huisartsen in plaats van een dagdosering vaker week- of maanddoseringen voor. Deze worden nog wel vergoed, maar zijn aanzienlijk duurder. Het aantal voorschriften voor lage doseringen vitamine D daalde van rond de 15 per 1000 patiënten in het laatste kwartaal van 2018 naar minder dan 5 per 1000 patiënten in 2019.

Weinig mensen stoppen helemaal met de medicatie
Er zijn bijna geen mensen die helemaal stoppen met de medicijnen die uit het pakket zijn gegaan. Dit blijkt uit een peiling in het Nivel Consumentenpanel en onder de achterban van patiëntenorganisaties. Deelnemers aan het Consumentenpanel stopten slechts in 6% van gevallen, terwijl dit bij de achterban van de patiëntenorganisaties ging om 8%. In de helft tot ongeveer tweederde van de gevallen gaven de patiënten aan het middel eigenlijk nog wel nodig te hebben. Patiënten bleken overigens nauwelijks met hun arts of in de apotheek te spreken over veranderingen in hun medicatiegebruik als gevolg van de pakketmaatregel. Uit het oogpunt van medicatieveiligheid is dit ongewenst.

Langetermijneffecten onbekend
Wat de effecten van de maatregel op langere termijn zijn, weten we nog niet. Er valt nog niets te zeggen over de gevolgen met betrekking tot de gezondheid van patiënten en over de gevolgen met betrekking tot de zorgkosten. Een deel van de middelen die uit het basispakket zijn gegaan, wordt gebruikt om aandoeningen als osteoporose en botbreuken te voorkomen op de langere termijn. Daarom zal een patiënt op korte termijn niet direct iets merken van het stoppen met deze medicatie. Op langere termijn kan het echter leiden tot een slechtere gezondheid en daarmee tot meer zorgkosten.