Praat minder, zorg meer voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden in de palliatieve fase van hun ziekte

Mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden, zo’n 30% van de Nederlandse bevolking, hebben moeite met het begrijpen van informatie over ziekte en gezondheid, met het toepassen van deze informatie en met het stellen van vragen hierover. Zorgverleners communiceren vooral op een instrumentele manier met deze patiënten: ze geven informatie over de gezondheidstoestand en behandeling zonder te controleren of dit wordt begrepen. Daarnaast is er weinig aandacht voor de affectieve communicatie. Dit blijkt uit een studie van het Nivel, recent gepubliceerd in BMC Palliative Care.

Goede communicatie met patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden in de palliatieve fase van hun ziekte stelt extra eisen aan de communicatieve vaardigheden van de zorgverleners. Deze kunnen op verschillende terreinen worden verbeterd.

Nagaan of de patiënt de informatie heeft begrepen
Tijdens het consult gaven de meeste zorgverleners hun patiënt informatie over de medische status en behandeling. Ook besteedden ze aandacht aan het achterhalen van de prioriteiten van de patiënt. De meeste zorgverleners controleerden daarentegen niet of de gegeven informatie werd begrepen; ze maakten geen gebruik van de ‘terugvraagmethode’, waarbij de patiënt wordt gevraagd te herhalen wat er zojuist is besproken.

Meer gebruikmaken van affectieve communicatie
Zorgverleners getuigden weliswaar hun steun aan hun patiënten, maar maakten nauwelijks gebruik van andere affectieve uitingen als het geven van hoop en geruststelling, het uiten van empathie en waardering en het omgaan met emoties. Een empathische houding van de zorgverlener helpt de patiënt met beperkte gezondheidsvaardigheden bij het beter begrijpen van informatie voorafgaand aan een operatie, zo weten we uit eerder onderzoek.

Niet te veel en niet te moeilijke informatie geven
De zorgverleners uit de studie gebruikten meestal te veel en te moeilijke woorden en ze maakten te lange zinnen. Zij pasten hun taalgebruik dus niet aan op hun patiënt. Het gevolg kan zijn dat de patiënt de informatie onvoldoende begrijpt. Het is bekend dat patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden gemiddeld een maximum van drie onderwerpen per consult onthouden.

Wel was er een focus op het achterhalen van de prioriteiten van de patiënt
We zagen wel dat de meeste zorgverleners er tijdens het consult op gericht waren de prioriteiten van hun patiënt te achterhalen. Dit geeft aan dat zorgverleners de wensen en omstandigheden van patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden meenemen bij de zorg voor deze patiënten.

Aanbevelingen
Uit het onderzoek blijkt dat zorgverleners er goed aan doen om in hun communicatie met patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden minder informatie en minder moeilijke woorden te gebruiken. Ook kunnen zij meer gebruikmaken van de ‘terugvraagmethode’ en meer aandacht besteden aan affectieve communicatie.

Over de studie
Voor ons onderzoek hebben we gebruikgemaakt van een nieuw observatieprotocol voor het meten van instrumentele en affectieve communicatie door zorgverleners. Indicatoren bij instrumentele communicatie waren: achterhalen of de patiënt de informatie over zijn ziekte en de zorg begrijpt, achterhalen van de prioriteiten van de patiënt, informatie geven over medische status, behandelopties, behandelconsequenties, prognose en informatie geven over emotionele belasting. De affectieve communicatie werd gemeten op: het geven van hoop, ondersteuning, geruststelling, empathie en waardering en aandacht voor het omgaan met emoties. De metingen werden verricht op 40 consulten, op video opgenomen, met patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden in de palliatieve fase van kanker of COPD. De consulten werden in 2018 verzameld, in vier Nederlandse ziekenhuizen.