Prestatiegericht leiderschap geeft verpleegkundige meer stress

Verpleegkundigen en verzorgenden die veel stress ervaren in hun werk nemen sneller ontslag en stoppen eerder met hun beroep. Een hoge tijdsdruk, weinig overlegmogelijkheden in het team en een prestatiegerichte leiderschapsstijl geven meer kans op stresssymptomen, zo blijkt uit een publicatie van onderzoekers van het NIVEL, AMC en CEG/RVZ in het International Journal of Nursing Studies.

Ik moet morfine toedienen, maar dat lijkt me helemaal niet nodig. Of, kan ik niet iets meer tijd aan deze patiënt besteden? Dilemma’s in de zorg kunnen verschillende oorzaken hebben. Een verpleegkundige kan het oneens zijn met het beleid van de behandelend arts, terwijl ze dat wel moet uitvoeren. Of een verzorgende moet bij een patiënt steunkousen aantrekken. De man heeft net zijn vrouw verloren en wil daar eigenlijk over praten, maar de volgende patiënt zit al te wachten. Dit soort dilemma’s horen bij het werk, maar de stress die ze opleveren varieert. Welke werkomstandigheden hangen daarmee samen? Wanneer leveren dilemma’s stresssymptomen op, zoals gevoelens van frustratie, gespannenheid en irritatie?
 
Leiderschapsstijl
Elke zorgverlener komt in dit soort situaties terecht en kan zich dan bijvoorbeeld schuldig gaan voelen, gefrustreerd of boos. Maar, zo toont het onderzoek aan, de mate waarin de situatie stress geeft, hangt mede af van de werkgever. De belangrijkste factoren die stress vergroten zijn tijdsdruk, onvoldoende overleg met collega’s en de leiderschapsstijl op de afdeling. Hoe meer de leiding gericht is op presteren en taken, hoe zwaarder deze situaties voor verpleegkundigen en verzorgenden gaan wegen. Leidinggevenden in de zorg zouden hierop moeten letten. Veel stress kan resulteren in ontevredenheid over het werk, vervroegd uittreden en personeelsverloop. NIVEL-onderzoeker Anke de Veer: “Een meer coachende stijl van leidinggeven past beter bij het werk van professionals en dus ook bij verpleegkundigen en verzorgenden.”
 
Dagelijkse kost
De onderzoekers bekeken alleen situaties die in de zorg dagelijks voorkomen, situaties die dus heel herkenbaar zijn. De meeste stress gaven situaties waarin de familie van een patiënt iets verwacht en de zorgverlener weet dat dit niet overeenkomt met de wensen van de patiënt. Ook situaties waarin de verpleegkundige of verzorgende het niet eens is met het beleid van de arts geven veel stress. En zorgverleners vinden het lastig te beslissen hoe te handelen, als ze zien dat een collega niet goed functioneert en collegialiteit hen weerhoudt er iets van te zeggen.
 
Openheid
Anke de Veer: “Uit ons onderzoek blijkt dat het belangrijk is dit soort belastende situaties met collega’s te bespreken. Aandacht voor elkaar, zorgzaamheid niet alleen voor patiënten, maar ook voor collega’s, helpt stress te verminderen. Voldoende tijd voor intercollegiaal overleg is daarom belangrijk. De zorg kan gemotiveerde krachten goed gebruiken en we moeten ervoor waken dat door stress in het werk goede mensen de zorg verlaten.”
 
Panel Verpleging & Verzorging
Het onderzoek is uitgevoerd onder de deelnemers aan het landelijke Panel Verpleging & Verzorging ten behoeve van het signalement Dilemma’s van verpleegkundigen en verzorgenden (2009) van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid. Van de ruim 650 verpleegkundigen en verzorgenden werkzaam in algemene ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingshuizen en de thuiszorg hebben er 365 schriftelijke vragen beantwoord.
 
Subsidiënt
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
 
Samenwerkingspartners
- AMC
- Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG)
- Raad voor de Volksgezondheid & Zorg