Samenwerking tussen zorg- en welzijnsprofessionals vraagt blijvende investering

In de Utrechtse achterstandswijk Overvecht weten huisartsenpraktijken en buurtteammedewerkers elkaar goed te vinden. Ook zijn er samenwerkingsafspraken gemaakt met wijkverpleegkundigen, de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de jeugdgezondheidszorg (JGZ). De intensiteit en continuïteit van samenwerking binnen de wijk varieert per patiëntengroep en ook per individuele zorgverlener. Het opzetten en onderhouden van deze vormen van samenwerking vraagt voortdurende aandacht, zo blijkt uit onderzoek van het Nivel.

In Overvecht wonen veel mensen met complexe gezondheidsproblemen en met problemen in andere leefdomeinen. Deze mensen doen vaak een beroep op de zorg. Om hen zo goed mogelijk zorg te bieden wordt er gewerkt volgens een integrale, populatiegerichte wijkaanpak: Krachtige basiszorg. ‘Integraal’ houdt in dit verband in dat de verantwoordelijkheid voor de ondersteuning van mensen met complexe problematiek wordt gedeeld door professionals van verschillende zorg- en welzijnsorganisaties. Het uitgangspunt is ‘zorg dichtbij’, wat inhoudt dat zorg- en hulpverleners uit verschillende domeinen met elkaar samenwerken én dat de behoeftes van de patiënt centraal worden gesteld..

Gedeelde visie op goede zorg en samenwerking
De motivatie om samen te werken is groot bij organisaties en professionals uit het medische en sociale domein binnen de wijk. Er zijn structurele werkafspraken tussen de domeinen en de visie op samenwerking wordt breed gedragen. Het onderhouden van de samenwerking vraagt continu aandacht, ook al omdat het verloop van professionals in de wijk groot is. Het is belangrijk dat de afspraken over de samenwerking zijn vastgelegd en worden overgedragen binnen organisaties, zodat de samenwerking minder afhankelijk is van individuen.

Samenwerking rondom geestelijke gezondheidszorg binnen de wijk goed gestructureerd
Vanuit de huisartsenpraktijken die zijn aangesloten bij Overvecht Gezond, heeft elke POH-GGZ formele en informele contactmomenten met het Buurtteam Sociaal. Hierdoor weten beide partijen elkaar goed te vinden. De wijkpsychiater kan laagdrempelig ingeschakeld worden voor advies over bepaalde patiënten, bijvoorbeeld op gebied van diagnostiek en behandeling. Hiermee kan in bepaalde gevallen een verwijzing naar de specialistische GGZ worden voorkomen of juist bewust worden ingezet. De samenwerking met de generalistische en specialistische GGZ-instellingen van buiten de wijk verloopt relatief minder goed; men ervaart deze letterlijk en figuurlijk als ‘ver weg’. Sinds de start van de GGZ-gebiedsteams is hier een positieve ontwikkeling gaande. 

Samenwerking rondom ouderenzorg lastig vanwege groot aantal zorgverleners
Bij de ouderenzorg wordt de samenwerking tussen de huisartsenpraktijken en de Buurtteams Sociaal steeds beter. De praktijkverpleegkundige Ouderen speelt hierin een belangrijke coördinerende rol. De samenwerking tussen huisartsenpraktijken en de wijkverpleging is echter wisselend van intensiteit en kwaliteit. Vanwege de verschillende wijkverpleegkundige organisaties die actief zijn, is het niet haalbaar om met iedere organisatie afspraken te maken. Daarnaast zijn er vele andere zorgverleners betrokken bij de ouderenzorg - zoals medisch specialisten, specialistische verpleegkundigen, specialisten ouderengeneeskunde en paramedici - wat de samenwerking complex maakt. Met zo veel betrokken zorgverleners is het voor de professionals in de wijk niet altijd duidelijk wie de regie heeft.

Samenwerking binnen jeugdzorg complex door overlappende verantwoordelijkheden
Huisartsenprakijken, de buurtteams Jeugd en Fezin en de JGZ staan positief tegenover samenwerking, maar verschillen veelal nog in visie en in de manier van werken. Daarnaast worden zij door overlappende verantwoordelijkheden belemmerd in hun samenwerking. Omdat zowel huisartsen, als buurtteams Jeugd en Gezin, als de JGZ kunnen verwijzen naar de tweede lijn, zijn zij niet altijd op de hoogte van de verwijzingen door de andere partij. Zij pleiten daarom voor een betere, structurele samenwerking.

Samenwerking bemoeilijkt door schotten in regelgeving en financiering
Daar waar de zorg- en hulpverlening niet vanzelf gaat, is vaak maatwerk noodzakelijk. Bij het organiseren hiervan lopen de  professionals in de medische zorg en die in de sociale zorg vaak tegen schotten en financiële barrières aan. Dit vergt creatief denken, waarbij zowel de professionals van de werkvloer als de managers bereid moeten zijn om buiten de bestaande kaders naar oplossingen te zoeken. Niet altijd wordt een goede oplossing gevonden.

Het onderzoek
Het Nivel heeft in 2017 en 2018 interviews gehouden met 25 zorgverleners uit de wijk Overvecht. Deze interviews zijn opgebouwd om een viertal thema’s: de vorm van de samenwerking tussen de zorgverleners, persoonlijke factoren, institutionele factoren en de organisatie van de samenwerking. De geïnterviewden zijn geworven via het netwerk van Overvecht Gezond.