Training verbetert communicatie tussen verpleegkundige en oudere kankerpatiënt

Van een training in communicatieve vaardigheden gaan oncologieverpleegkundigen beter communiceren en de oudere patiënten nemen actiever deel aan het gesprek. Dit blijkt uit een publicatie van onderzoekers van het NIVEL en de universiteiten van Amsterdam en Sydney in Critical Reviews in Oncology/Hematology.
“Voor de training was het voorlichtingsgesprek vlak voor aanvang van de chemotherapie vooral eenrichtingsverkeer. Nu is veel meer sprake van een werkelijk gesprek (tweerichtingsverkeer) waarin de patiënt ook een inbreng heeft”, stelt Julia van Weert, onderzoeker bij de UvA. “Verpleegkundigen zijn beter gaan inspelen op de emoties. Als je een gesprek voert in een emotionele periode – wat bij de start met chemotherapie vaak zo is – kan het zijn dat patiënten door de emoties minder informatie onthouden. Vooral het praten over de prognose maakt veel emoties los waardoor de rest van de informatie minder beklijft, dat is duidelijk zichtbaar in ander onderzoek dat we gedaan hebben. Oudere patiënten met kanker onthouden minder dan een kwart van de adviezen van verpleegkundigen over chemotherapie. Het is daarom belangrijk de informatie verspreid aan te bieden en te herhalen.”

Ruggensteuntje
In dit onderzoek is gekeken naar wat oudere patiënten onthouden aan informatie en naar hun inbreng in het gesprek. Patiënten kregen voor het consult een lijst met vragen die ze konden gebruiken als ruggensteuntje. Ze stelden daardoor meer vragen in het consult en namen actiever deel aan het gesprek. “Voor de training was het gesprek weinig afgestemd op patiënten, bood het weinig ruimte voor emoties en werd erg veel informatie gegeven. Wij hebben daarom de verpleegkundigen geïnstrueerd minder informatie te geven en beter prioriteiten te stellen – welke informatie is op dat moment echt belangrijk voor de patiënt.”

Minder bijwerkingen
Patiënten werden minder overladen met informatie. Voor de training werden in het consult zo’n tachtig onderwerpen besproken – verpleegkundigen noemden bijvoorbeeld tientallen bijwerkingen – na de training alleen nog de belangrijkste. Julia van Weert: “Er blijft veel informatie te geven. Maar informatie verstrekken is niet het enige dat je wilt in zo’n gesprek. Je wilt ook dat patiënten achteraf het gevoel hebben dat ze gehoord zijn, de juiste keuze hebben gemaakt en dat belangrijke onderwerpen besproken zijn, zoals hoe de toekomst eruitziet. Door de training gaan verpleegkundigen patiënten weer meer ‘begeleiden’. Dat is bij oudere patiënten nog belangrijker dan bij jongeren.”

Onderzoek
Aan het onderzoek werkten in totaal 210 patiënten en 77 oncologieverpleegkundigen uit tien ziekenhuizen mee. De verpleegkundigen kregen individuele videofeedback en een dag training in communicatieve vaardigheden, met een vervolgbijeenkomst. Voor en na de training werden consulten op video opgenomen en patiënten beantwoordden direct na het consult een vragenlijst. De onderzoekers analyseerden de video’s met een checklist. De training is ontwikkeld in samenwerking met het Nederlands Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. In Nederland gebruiken tientallen ziekenhuizen de training al en dit wordt gesteund door de integrale kankercentra.

Subsidiënt
- KWF kankerbestrijding

Samenwerkingspartners
- Universiteit van Amsterdam (ASCoR)
- Nederlands Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis
- Universiteit Sydney, Centre for Medical Psychology and Evidence-based Decision-making (CeMPED)