Methode vaststellen cijfers zorgverlening huisartsen

We geven een verantwoording voor de kwaliteit en representativiteit van de cijfers over zorggebruik en voor de kwaliteit bij de huisarts voor de kwaliteit van de cijfers over verleende zorg door de huisarts. Dit doen we door in ieder geval informatie te geven over:

1. de omvang van de gegevensverzameling en geografische spreiding
2. de representativiteit van de cijfers
3. de inhoud van de gegevensverzameling (welke gegevens verzamelen we)
4. de berekening van de cijfers
5. de kwaliteitscontrole op de cijfers

Naar de cijfers zorgverlening huisartsen

Deze methode heeft betrekking op de totstandkoming van de cijfers van Nivel-cijfers Zorg die de huisarts verleent, die samen met ons andere cijfers over ziekten en zorg zijn opgenomen bij het onderdeel Zorg en Ziekte in cijfers op de Nivel-website.

1. Omvang gegevensverzameling deelnemende huisartsenpraktijken

In 2023 zijn ruim 500 praktijken aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Voorafgaand aan de analyses vinden kwaliteitscontroles plaats op correctheid en volledigheid van de verzamelde gegevens (deze staan beschreven onder het kopje “kwaliteitscontrole”). Ook kunnen praktijken uitvallen omdat zij gebruik maken van een ander huisartsinformatiesysteem (HIS) die (nog) niet aan onze database specificaties voldoen of gebruik maken van een externe partij voor het verwerken van inschrijfdeclaraties. Als gevolg van de kwaliteitschecks en de bovengenoemde redenen, wordt er dit jaar gerapporteerd over gegevens uit 424 praktijken met in totaal 1.916.898 ingeschreven patiënten. Het gerapporteerde aantal patiënten en praktijken kan per analyse verschillen. Zo zijn bijvoorbeeld niet van alle praktijken verwijsgegevens bekend, omdat deze gegevens niet via het eigen HIS worden geleverd, maar via ZorgDomein. Het onderstaand kaartje laat de geografische spreiding zien van de geïncludeerde huisartsenpraktijken.

Figuur: Geografische spreiding deelnemende huisartsenpraktijken
In de kaart van Nederland ziet u de de geografische spreiding van de huisartsenpraktijken waarover wij rapporteren.

Selecteer desgewenst een andere zorgdiscipline direct onder de kaart.

2. Representativiteit van de cijfers

De huisartspraktijken die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties zijn niet helemaal representatief voor alle Nederlandse praktijken. Zoals te zien in tabel 1 is er een ondervertegenwoordiging van duo praktijken. Ook zijn praktijken in niet stedelijke en zeer sterk stedelijke gebieden enigszins ondervertegenwoordigd, praktijken in sterk stedelijke gebieden zijn iets oververtegenwoordigd. De patiënten uit praktijken die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn vormen wel een goede afspiegeling van de Nederlandse populatie. Zoals te zien in Tabel 2 komt de leeftijds- en geslachtsverdeling in grote mate overeen.

Om te corrigeren voor eventuele verschillen zijn de gegevens over het zorggebruik, type gezondheidsproblemen, voorgeschreven medicatie en verwijzingen naar de tweede lijn gestandaardiseerd naar de samenstelling van de Nederlandse populatie op leeftijd, geslacht en stedelijkheid. Tabellen met gegevens per leeftijdscategorie zijn niet gestandaardiseerd.

Tabel 1: Kenmerken van huisartsenpraktijken die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, en van alle huisartsenpraktijken in Nederland, naar type praktijk en urbanisatiegraad, 2023

3. Inhoud gegevensverzameling

Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn gebruikt gegevens die iedere huisarts routinematig, als onderdeel van het zorgproces, vastlegt in zijn elektronisch medisch dossier:

• contacten en verrichtingen zoals gedeclareerd bij zorgverzekeraars
• gepresenteerde gezondheidsproblemen (de door de huisarts gestelde diagnose (ICPC-code))
• voorgeschreven geneesmiddelen (met waar beschikbaar) bijbehorende diagnose
• verwijzingen naar de tweede lijn (inclusief verwijsdiscipline) en bijbehorende diagnose (verwijsindicatie) vastgelegd via ZorgDomein
• laboratoriumuitslagen en andere meetwaarden
• patiëntkenmerken: vier cijfers van postcode van het woonadres; geboortejaar; geslacht

4. Berekenen van de cijfers

De cijfers over het aantal contacten, verwijzingen, aantal geneesmiddelen en gezondheidsproblemen worden berekend ten opzichte van het aantal ingeschreven patiënten in de huisartsenpraktijk of het aantal persoonsjaren (totale tijd dat de patiëntenpopulatie in het jaar ingeschreven stond in de huisartsenpraktijk). De cijfers zijn bovendien gestandaardiseerd op leeftijd, geslacht en stedelijkheid voor die tabellen waarin geen opsplitsing in leeftijdsgroepen wordt weergegeven. Wanneer de cijfers van 2023 worden vergeleken met voorgaande jaren, zal gerapporteerd worden over verschillen in vergelijking tot het meest recente jaar (2022). Daar waar nog steeds verschillen zijn met voor de pandemie zal dit wel benoemd worden door een vergelijking te maken met de cijfers van 2019, het meest recente jaar voor de COVID-19 pandemie.

Vergelijkbaarheid van de gegevens

Deelnemers aan Nivel Zorgregistraties Eerste lijn maken gebruik van verschillende softwarepakketten. In deze rapportage zijn gegevens meegenomen van 4 Huisartsinformatiesystemen (HIS) namelijk: Medicom, OmniHis, CGM Huisarts en Promedico ASP.

Het Nivel stelt extractiespecificaties op voor de softwareleveranciers, waarin staat welke gegevens gewenst zijn. De softwareleveranciers vervaardigen vervolgens de extractie-programmatuur en deze komt via een Trusted Third Party bij het Nivel binnen. Het vergelijkbaar maken van gegevens (semantische integratie van de verschillende extracties) vindt bij het Nivel plaats.

5. Kwaliteitscontrole op de cijfers

De gegevens van de deelnemende huisartsenpraktijken zijn niet altijd correct en volledig. Het Nivel checkt daarom de volledigheid en correctheid van de gegevens op een aantal punten alvorens deze te gebruiken voor analyses en rapportage. Doordat deze checks per onderdeel gebeuren zijn de resultaten in dit rapport niet altijd gebaseerd op hetzelfde aantal praktijken en ingeschreven patiënten.

Goede kwaliteit van gegevens registreren

Voor cijfers over het zorggebruik in de huisartsenpraktijk wordt er gecontroleerd op goede kwaliteit gegevens van 1) geregistreerde diagnoses in het journaal, 2) gedeclareerde verrichtingen, 3) voorgeschreven geneesmiddelen, en 4) geregistreerde uitslagen. Dit betekent dat er minimaal 46 weken gegevens geleverd moeten zijn en daarbij voldoende kwaliteit van de diagnoseregistratie (≥70% ICPC-gecodeerde diagnoses) en van de registratie van geneesmiddelen (≥85% ATC-gecodeerde voorschriften). Dit leverde in 2023 een maximale sample op van 424 praktijken met in totaal 1.916.898 ingeschreven patiënten.

Bij het onderdeel voorgeschreven geneesmiddelen wordt er onder andere gerapporteerd over diagnoses bij de geneesmiddelen. Diagnoses bij voorschriften kunnen door meerdere redenen ontbreken, zoals terugkoppeling vanuit de apotheek of het niet verplicht hoeven registreren van een diagnose bij een voorschrift in het HIS. Daarom nemen we een extra kwaliteitscriterium mee wanneer we kijken naar de diagnoses bij voorschriften. We nemen dan alleen praktijken mee die bij minimaal 50% van de voorschriften een diagnose hebben geregistreerd. Dit leverde voor dit onderdeel in 2023 een sample op van 216 praktijken met in totaal 980,077 ingeschreven patiënten

Morbiditeitscijfers

Het aantal praktijken op basis waarvan morbiditeitscijfers (incidentie- en prevalentiecijfers van symptomen en aandoeningen) worden berekend, wordt op een andere wijze bepaald. Hiervoor zijn namelijk kwalitatief goede gegevens nodig over meerdere jaren. Lees meer over de gehanteerde methode. In 2023 resulteerde dat in een sample van 405 praktijken met in totaal 1.837.681 ingeschreven patiënten.

Verwijzing naar de tweede lijn

Tenslotte is er een apart filter voor verwijzingen naar de tweede lijn. Bovenop de filtercriteria voor het bepalen van het zorggebruik (zie hier boven) moeten er in een praktijk minimaal 150 verwijzingen per 1000 patiënten zijn geregistreerd en verwijzingen plaatsgevonden hebben in minimaal 11 maanden van het jaar. Verwijzingen worden geleverd via ZorgDomein. Dit is niet bij alle aan Nivel Zorgregistraties deelnemende praktijken mogelijk, waardoor het aantal praktijken, die gebruikt worden voor het bepalen van de verwijscijfers, lager uitvalt. De verwijscijfers van 2023 zijn gebaseerd op gegevens uit 294 praktijken met in totaal 1.324.328 ingeschreven patiënten. Het aantal praktijken met Zorgdomein gegevens is over de jaren heen gestegen. De cijfers over 2019 waren gebaseerd op 145 praktijken.