Veehouderij en gezondheid omwonenden (VGO), 2013-2024

Duur: jul 2013 - dec 2024

Het programma Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO) is erop gericht meer kennis te krijgen over de gezondheid van mensen die in de buurt van veehouderijen wonen. Het Nivel voert samen met het RIVM, Universiteit Utrecht, Wageningen University and Research (WUR) voeren samen de VGO-onderzoeken uit.

Achtergrond

Het programma VGO is een vervolg op het onderzoek ‘Intensieve Veehouderij en Gezondheid’ (IVG) uit 2011. Het IVG-onderzoek gaf een aantal aanknopingspunten voor mogelijke gezondheidseffecten van het wonen in de buurt van veehouderijen. Het VGO-onderzoek gaat hier dieper op in, met uitgebreid onderzoek in het oosten van Noord-Brabant en het noorden van Limburg. Dit is een dichtbevolkt gebied met veel veehouderijen. Het programma bestaat uit verschillende onderzoekprojecten: VGO-I, VGO-II en VGO-III.

VGO-I: Veehouderij en Gezondheid Omwonenden Noord-Brabant en Noord-Limburg (2010-2013)

Onderzoek naar het verband tussen veehouderijen en gezondheid werd eerst alleen in Noord-Brabant en Noord-Limburg uitgevoerd, waar veel mensen in de buurt van een of meer veehouderijen wonen.

Onderzoeksvraag

Hebben omwonenden van veehouderijen verhoogde gezondheidsrisico’s in termen van blootstelling aan fijnstof en micro-organismen, exacerbaties bij astma en COPD, pneumonie en veehouderij geassocieerde aandoeningen en zoönosen?

Methoden

• longitudinaal onderzoek bij huisartsenpraktijken met elektronische medische dossiers: gegevens van huisartsen over ongeveer 110.000 patiënten voor de hele regio
• metingen van fijnstof en micro-organismen in de lucht
• gezondheidsonderzoek 2500 omwonenden: serum- en fecesmonster, longonderzoek, neusswab en vragenlijst
• vervolgonderzoek bij hyperreactieve astmatici en COPD-patiënten

Resultaten

Rapport, artikelen (zie bij Publcaiteis op deze pagina). Er zijn nadelige én positieve verbanden gevonden tussen gezondheid en wonen in de buurt van een veehouderij. Positieve verbanden die gevonden werden waren bijvoorbeeld minder astma en allergie. Een van de nadelige verbanden die werd gevonden is een extra risico op longontsteking bij mensen die woonden in de buurt van geitenhouderijen en/of pluimveehouderijen.

VGO-II: Veehouderij en Gezondheid Omwonenden Gelderland, Utrecht en Overijssel, 2014-2016

Om te weten te komen of er in andere regio’s ook een verband te vinden is tussen gezondheid en veehouderij, werd het onderzoek ook uitgevoerd in Gelderland, Utrecht en Overijssel.

Doel

Nagaan of met name de associatie tussen het wonen in de nabijheid van geiten- en pluimveehouderijen en het voorkomen van (voornamelijk) longontsteking opnieuw kan worden aangetoond in zuidoost-Utrecht, Gelderland en Overijssel.

Methode

Het koppelen van gezondheidsgegevens uit elektronische patiëntendossiers van huisartspraktijken in de nabijheid van intensieve veehouderijen aan gegevens over blootstellingsgegevens uit geografische informatiesystemen.

Het betrekken van zorggegevens van huisartsenpraktijken (die deel uitmaken van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn) in plattelandsgemeenten waar minder intensieve veehouderij is, die als controle/referentie kunnen dienen.

Resultaten

Rapport, artikelen (zie bij Publcaiteis op deze pagina). Ook in deze regio’s zien de onderzoekers het extra risico op longontsteking rond geitenhouderijen, in meerdere jaren achter elkaar en ook met verschillende manieren van onderzoek. Daarom gaan de onderzoekers ervan uit dat in het algemeen geldt dat mensen die rond geitenhouderijen wonen iets vaker longontsteking krijgen dan mensen die rond andere veehouderijen wonen en mensen die niet bij een veehouderij in de buurt wonen.

VGO-III: Longontsteking nabij geitenhouderij, vervolgstudie naar oorzaken en monitoring van risico, 2018-2024

In 2018 zijn 5 vervolgonderzoeken gestart om te achterhalen waarom mensen die wonen in de buurt van geitenhouderijen vaker een longontsteking hebben:

• Welke ziekteverwekkers veroorzaken longontsteking bij patiënten?
• Welke ziekteverwekkers komen voor bij omwonenden zonder longontsteking?
• Aan welke ziekteverwekkers worden geitenhouders blootgesteld?
• Komen bepaalde ziekteverwekkers vaker voor op of rond verschillende typen geitenhouderij?
• Aan welke mogelijke ziekteverwekkers afkomstig van geitenhouderijen worden omwonenden blootgesteld via de lucht?

Doelen

• Verifiëren van het verhoogde risico op longontsteking in de studiegebieden
• Inzicht geven in mogelijke veroorzakende pathogenen van longontsteking bij omwonenden van geitenbedrijven. Die oorzaken kunnen te maken hebben met diergerelateerde pathogenen, het composteren van potstalmest of met componenten van fijnstof (inclusief micro-organismen) die nu nog niet te duiden zijn.
• In kaart brengen van luchtwegproblematiek bij geitenhouders en of dit aanwijzingen bevat voor risico’s voor omwonenden

Resultaten

Rapport en infographic, artikelen (zie bij Publcaiteis op deze pagina). De eindresultaten zijn in februari 2025 gepubliceerd.

Alle publicaties vindt u in de rubriek Publicaties op deze pagina. Voor meer informatie over het programma VGO verwijzen we naar Veehouderij en gezondheid omwonenden (VGO) op de website van het RIVM.