Onderzoeker (postdoc) Huisartsenzorg
Publicatie
Publicatie datum
In de wachtstand: een literatuurinventarisatie naar de impact van wachttijden in de ggz op patiënten, naasten,
huisartsen en POH’s-GGZ.
Schutjens, V., Nuijen, J., Magnée, T. In de wachtstand: een literatuurinventarisatie naar de impact van wachttijden in de ggz op patiënten, naasten,
huisartsen en POH’s-GGZ. Utrecht: Trimbos-instituut, 2024. 36 p.
Download de PDF
Aanleiding en doel
Hoewel de wachttijdenproblematiek in de ggz sinds 2017 nadrukkelijk op de beleidsagenda staat, blijkt het terugdringen van de wachttijden een uitdaging te zijn. Dit heeft ermee te maken dat de wachttijden in stand worden gehouden door een complex samenspel van problemen en factoren in de samenleving en in de financiering en organisatie van zorg en ondersteuning, zowel binnen als buiten de ggz.
Methode
Om de impact van de wachttijden voor patiënten, hun naasten, en op huisartsen en praktijkondersteuners huisartsenzorg ggz (POH’s-GGZ) in kaart te brengen, is voor dit rapport (inter)nationale literatuur uit de afgelopen tien jaar geraadpleegd. In totaal zijn 19 wetenschappelijke artikelen en 21 (beleids)rapporten en andersoortige publicaties meegenomen in de literatuurinventarisatie.
Resultaten
De literatuur belicht verschillende gevolgen van de wachttijden voor patiënten. Zo blijken de meeste wachtenden een verergering van hun klachten te ervaren tijdens het wachten. Daarnaast zien zij door de wachttijden vaker af van behandeling. De wachttijd blijkt ook na de start van de behandeling in de ggz nog impact te kunnen hebben: wachten verhoogt de kans op behandeluitval, verhoogt de kans op langere en intensievere behandeling, en verlaagt de kans op (het behouden van) betaald werk. Behalve de impact op de patiënt zelf, kunnen naasten
ook nadelige gevolgen van de wachttijden ondervinden. Dit komt onder meer doordat zij zich verantwoordelijk voelen en het gevoel hebben er alleen voor te staan, wat hun draagkracht kan ondermijnen. Verder geeft een groot deel van de huisartsen en POH’s-GGZ aan een hogere werkdruk te ervaren door de wachttijden in de ggz. Zij zijn namelijk genoodzaakt om zorg te verlenen aan patiënten met complexe(re) of ernstige(re) psychische problemen ter overbrugging van de wachttijd, hoewel dit niet binnen hun takenpakket en expertisegebied valt. Daarnaast bemoeilijken de ggz wachttijden en de verlening van overbruggingszorg het voor huisartsen
en POH’s-GGZ om hun rol als poortwachter van de ggz goed te vervullen. Tevens lopen de wachttijden voor de POH-GGZ zelf op.
Conclusies, implicaties en vervolg
De brede impact van de ggz wachttijden op patiënten, naasten en zorgverleners benadrukt allereerst het belang van het adequaat aanpakken van de wachtlijstproblematiek. Dit hardnekkige en complexe probleem zal niet worden opgelost door slechts te focussen op de wachttijden zelf, maar vraagt om meervoudige actie. Ondanks de inspanningen in verschillende regio’s is het niet realistisch om op korte termijn een substantiële afname van de lange wachttijden te verwachten. Daarom benadrukt deze literatuurinventarisatie het belang van het bieden van adequate overbruggingszorg om zo de negatieve impact van wachten op patiënten en naasten zoveel mogelijk te beperken of te voorkomen. Daarnaast dient overbruggingszorg zodanig te worden georganiseerd dat huisartsen en POH’s-GGZ worden ontlast. Als vervolg op deze literatuurinventarisatie zal daarom een brede veldinventarisatie worden gedaan onder patiënten, naasten, huisartsen, POH’s-GGZ en andere betrokkenen en een overzicht worden gecreëerd van veelbelovende initiatieven voor overbruggingszorg in Nederland.
Hoewel de wachttijdenproblematiek in de ggz sinds 2017 nadrukkelijk op de beleidsagenda staat, blijkt het terugdringen van de wachttijden een uitdaging te zijn. Dit heeft ermee te maken dat de wachttijden in stand worden gehouden door een complex samenspel van problemen en factoren in de samenleving en in de financiering en organisatie van zorg en ondersteuning, zowel binnen als buiten de ggz.
Methode
Om de impact van de wachttijden voor patiënten, hun naasten, en op huisartsen en praktijkondersteuners huisartsenzorg ggz (POH’s-GGZ) in kaart te brengen, is voor dit rapport (inter)nationale literatuur uit de afgelopen tien jaar geraadpleegd. In totaal zijn 19 wetenschappelijke artikelen en 21 (beleids)rapporten en andersoortige publicaties meegenomen in de literatuurinventarisatie.
Resultaten
De literatuur belicht verschillende gevolgen van de wachttijden voor patiënten. Zo blijken de meeste wachtenden een verergering van hun klachten te ervaren tijdens het wachten. Daarnaast zien zij door de wachttijden vaker af van behandeling. De wachttijd blijkt ook na de start van de behandeling in de ggz nog impact te kunnen hebben: wachten verhoogt de kans op behandeluitval, verhoogt de kans op langere en intensievere behandeling, en verlaagt de kans op (het behouden van) betaald werk. Behalve de impact op de patiënt zelf, kunnen naasten
ook nadelige gevolgen van de wachttijden ondervinden. Dit komt onder meer doordat zij zich verantwoordelijk voelen en het gevoel hebben er alleen voor te staan, wat hun draagkracht kan ondermijnen. Verder geeft een groot deel van de huisartsen en POH’s-GGZ aan een hogere werkdruk te ervaren door de wachttijden in de ggz. Zij zijn namelijk genoodzaakt om zorg te verlenen aan patiënten met complexe(re) of ernstige(re) psychische problemen ter overbrugging van de wachttijd, hoewel dit niet binnen hun takenpakket en expertisegebied valt. Daarnaast bemoeilijken de ggz wachttijden en de verlening van overbruggingszorg het voor huisartsen
en POH’s-GGZ om hun rol als poortwachter van de ggz goed te vervullen. Tevens lopen de wachttijden voor de POH-GGZ zelf op.
Conclusies, implicaties en vervolg
De brede impact van de ggz wachttijden op patiënten, naasten en zorgverleners benadrukt allereerst het belang van het adequaat aanpakken van de wachtlijstproblematiek. Dit hardnekkige en complexe probleem zal niet worden opgelost door slechts te focussen op de wachttijden zelf, maar vraagt om meervoudige actie. Ondanks de inspanningen in verschillende regio’s is het niet realistisch om op korte termijn een substantiële afname van de lange wachttijden te verwachten. Daarom benadrukt deze literatuurinventarisatie het belang van het bieden van adequate overbruggingszorg om zo de negatieve impact van wachten op patiënten en naasten zoveel mogelijk te beperken of te voorkomen. Daarnaast dient overbruggingszorg zodanig te worden georganiseerd dat huisartsen en POH’s-GGZ worden ontlast. Als vervolg op deze literatuurinventarisatie zal daarom een brede veldinventarisatie worden gedaan onder patiënten, naasten, huisartsen, POH’s-GGZ en andere betrokkenen en een overzicht worden gecreëerd van veelbelovende initiatieven voor overbruggingszorg in Nederland.
