Effecten van de eigen betalingen in de gezondheidszorg.

In Nederland wordt vrijwel alle gezondheidszorg door een ziektekostenverzekering betaald. De consumptie van zorg en de financiering ervan staan daardoor los van elkaar. Aan de in het algemeen goede verzekering tegen ziektekosten kleven echter ook enkele nadelen. Zo ontbreekt de economische prikkel om de kosten van een behandeling af te wegen tegen het nut ervan. Dit kan ertoe leiden dat sommigen gebruik maken van extra veel of extra dure medische diensten, "omdat de verzekering toch betaalt" (moral hazard). Veel verzekeringen hanteren een systeem van eigen bijdragen om ten dele weer de relatie te leggen tussen gebruik en kosten. Naar aanleiding van de invoering van een algemene eigen bijdrage in het ziekenfonds in 1997 is onderzocht of er een verband bestaat tussen de voorwaarden van de ziektekostenverzekering en het gebruik van medische voorzieningen. Men verwachtte immers dat door de AEB ziekenfondsverzekerden zuiniger met zorg zouden omgaan. Overigens is deze regeling inmiddels weer afgeschaft.

In het onderzoek zijn de declaraties van een groot aantal verzekerden geanalyseerd. De medische consumptie bleek 5% te stijgen nadat de maximum eigen bijdrage was betaald. Er is dus inderdaad een sprake van een moral- hazardeffect. Dit effect trad niet op bij het voorschrijven van geneesmiddelen. Dit is overeenkomstig eerder onderzoek waaruit naar voren kwam dat artsen bij het voorschrijven van medicijnen geen rekening houden met de eigen bijdrage. Tegen het eind van het kalenderjaar was echter de medische consumptie niet groter. Er werd ook geen verband gevonden tussen pieken in de medische consumptie en het bereiken van de maximale eigen bijdrage. Een methodologisch probleem hierbij was overigens dat het niet waarschijnlijk is dat de verzekerden steeds precies op de hoogte zijn van de stand van hun eigen bijdrage.

Eigen risico tegenover eigen bijdrage
Een ander systeem om de verzekerde 'kostenbewust' te maken is het eigen risico. Verzekerden die een eigen risico hebben, bleken eerder in het jaar het maximum bereiken dan verzekerden die een procentuele eigen bijdrage (AEB) betalen. Van de eerste groep behaalde bijna 70% het maximum; van de laatste ruim 34%. Het gevolg hiervan is dat verzekerden met een eigen risico een groter deel van hun medische consumptie zelf betaalden. Er was geen verschil tussen de groepen aantoonbaar in de omvang van de medische consumptie. De invoering van de AEB voor ziekenfondsverzekerden heeft dus geen aantoonbaar effect gehad op het gebruik van de zorgvoorzieningen.