Health checks en de effecten op het gebruik van zorg: kennisvraag.

Er komen steeds meer mogelijkheden voor burgers voor het (laten) uitvoeren van health checks, zonder daarbij de reguliere gezondheidszorg direct te betrekken. Health checks zijn testen die burgers op eigen initiatief uitvoeren of laten uitvoeren en die niet binnen de landelijke screeningsprogramma’s vallen. Uit eerder onderzoek blijkt dat ongeveer 15% van de Nederlandse bevolking ooit wel eens zo’n health check heeft gedaan.

Health checks zijn niet onomstreden. Aan de ene kant kan vroege opsporing van aandoeningen aan de hand van health checks gezondheidswinst opleveren. Aan de andere kant kunnen fout-positieve resultaten onnodig ongerustheid veroorzaken bij burgers, en leiden tot onnodig zorggebruik.

Het doel van dit onderzoek is inzicht te geven in determinanten van het gebruik van health checks, de rol van de huisarts hierin en het zorggebruik dat voortvloeit uit het gebruik van health checks. In dit onderzoek kijken we dus zowel vanuit het perspectief van de burger als dat van de huisarts. Slechts 5% van de respondenten van het Consumentenpanel Gezondheidszorg van het NIVEL gaf aan in 2016 een health check te hebben gedaan.

Wanneer respondenten een health check doen, doet meer dan de helft twee of meer verschillende soorten tests. De belangrijkste redenen voor een health check, het hebben van een medische klacht, nieuwsgierig zijn naar de eigen gezondheid of dat zich een gratis gelegenheid voordeed. Huisartsen geven zelf ook aan dat ze maar weinig patiënten zien naar aanleiding van een health check in de huisartsenpraktijk. Vanuit huisartsen en respondenten van het Consumentenpanel wordt aangegeven dat de health checks meestal een bloeddrukmeting, een cholesteroltest of een bloedsuikertest betreffen. Huisartsen zeggen bijna nooit iemand te verwijzen naar aanleiding van een health check, en ook de respondenten van het Consumentenpanel geven aan bijna niet verwezen te worden.

We gebruikten een unieke combinatie van gegevens die huisartsen routinematig vastleggen in hun huisartsinformatiesystemen en gegevens uit vragenlijsten afgenomen onder zowel burgers als huisartsen. Veertien van de 67 respondenten die in 2016 een health check hebben gedaan geven aan naar aanleiding daarvan naar de huisarts te zijn geweest. Hiervan hebben 13 respondenten test met een afwijkende uitslag. Tien respondenten geven aan dat de huisarts een behandeling heeft voorgesteld na het bezoek. Verwijzing naar een specialist komt niet vaak voor. Vier van de 19 respondenten die een afwijkende uitslag hadden, geven aan na de test niet naar de huisarts te zijn geweest. Respondenten die een health check laten uitvoeren zijn niet zieker of gezonder dan andere respondenten. Chronische aandoeningen komen niet meer of minder voor, en ook het bezoek aan de huisarts voor vage klachten verschilt niet.

Dit onderzoek laat zien dat er weinig mensen zijn die een health check laten uitvoeren of zelf uitvoeren. Van extra zorggebruik naar aanleiding van health checks is mede daardoor op dit moment nauwelijks sprake.