Publicatie

Publicatie datum

Participatiemonitor 2008-2016: deelname aan de samenleving van mensen met een beperking en ouderen.

Hees, S. van, Oldenkamp, M., Putter, I. de, Hoek, L. van der, Boeije, H. Participatiemonitor 2008-2016: deelname aan de samenleving van mensen met een beperking en ouderen. www.nivel.nl: Nivel, 2018. 76 p.
Download de PDF
De participatiemonitor laat zien dat veel mensen met een beperking en ouderen in staat zijn om op allerlei gebieden actief deel te nemen aan de samenleving. De participatie van met name mensen met een ernstige lichamelijke beperking en mensen met een verstandelijke beperking blijft achter in vergelijking met de algemene bevolking op het gebied van werk, sociale contacten en activiteiten in de vrije tijd.

Maatschappelijke participatie, in de brede betekenis van het woord, is belangrijk voor het welbevinden en de kwaliteit van leven. Het uitgangspunt van het overheidsbeleid en van het onlangs geratificeerde VN Verdrag voor gelijke rechten voor mensen met een handicap is dat iedereen volwaardig moet kunnen meedoen in de samenleving. In het licht van de participatiesamenleving, de veranderingen in de langdurige zorg en de decentralisatie naar gemeenten is het van belang om de participatie van mensen met een beperking en ouderen te monitoren en te vergelijken met de algemene bevolking. Daarnaast is het belangrijk om in kaart te brengen of mensen met een beperking en ouderen, eventueel met ondersteuning, kunnen participeren zoals ze dat graag zouden willen.

Dit onderzoek laat zien dat er bij een substantiële groep behoefte is om meer te participeren, bijvoorbeeld in (betaald) werk of sociale contacten.. Deze behoefte hangt ook samen met de ernst van de lichamelijke of verstandelijke beperking of leeftijd. Alleen vanuit de mensen zelf is het mogelijk om een goed beeld te krijgen waar deze participatiebehoefte precies uit bestaat. Beleid dient rekening te houden met de diversiteit in behoeften en in de benodigde ondersteuning om deel te kunnen nemen aan de samenleving. De participatie kan een belangrijke indicator zijn van de mogelijkheden die mensen hebben om volwaardig mee te doen in de samenleving.

In de periode 2008-2016 zijn meer mensen met een lichamelijke beperking vrijwilligerswerk gaan doen. Ouderen en mensen met een lichamelijke beperking zijn minder vaak gebruik gaan maken van buurtvoorzieningen en minder vaak verenigingsactiviteiten gaan bezoeken over deze tijdsperiode. De totale participatie van mensen met een lichte verstandelijke beperking is afgenomen tussen 2008 en 2016. Dit geldt niet voor mensen met matige verstandelijke beperking, mensen met een lichamelijke beperking en ouderen.

In 2016 participeren mensen met een ernstige lichamelijke beperking aanzienlijk minder dan de algemene bevolking en hebben zij op verschillende gebieden van participatie meer behoefte om mee te doen. Drie op de tien mensen met een ernstige lichamelijke beperking geven aan (zeer) sterk eenzaam te zijn. Mensen met een verstandelijke beperking rapporteren zelf dat ze meer participeren op een aantal gebieden dan wat hun naasten rapporteren. Ruim een derde van de mensen met een verstandelijke beperking voelt zich weleens eenzaam. Ouderen participeren in het algemeen zoals de algemene bevolking. Behoeften bij ouderen zijn echter groter ten aanzien van buurtactiviteiten en met name alleenwonende ouderen zijn vaker eenzaam.

In de participatiemonitor wordt sinds 2008 gemeten hoe mensen feitelijk participeren en wat hun behoeften zijn in hun deelname aan de maatschappij. Dit meten we met longitudinaal vragenlijstonderzoek. Deze vragenlijsten worden afgenomen bij landelijk representatieve panels van mensen met een lichamelijke beperking, mensen met een verstandelijke beperking en naasten, bij ouderen en de algemene bevolking. Deelgebieden van participatie zijn gebaseerd op onderdelen uit de ‘International Classification of Functioning, Disability and Health’ [1]. (aut. ref.)