Nivel-onderzoeksprogramma Huisartsenzorg

Van de ruim 17 miljoen mensen in Nederland gaat ruim 75% één of meer keer per jaar naar de huisarts. Een huisarts in werkzaam in een huisartsenpraktijk, een gezondheidscentrum of op de huisartsenspoedpost (voorheen ‘huisartsenpost! (HAP)). Een solistisch werkende huisarts komt steeds minder vaak voor; huisartsen werken in toenemende samen in meermanspraktijken of gezondheidscentra.

In het Nivel-onderzoeksprogramma Huisartsenzorg staat onderzoek naar de zorg die de huisarts biedt centraal. De onderzoeksresultaten bieden we aan in Nivel-publicaties. 

Direct naar cijfers over huisartsen(zorg)

Het Nivel presenteert daarnaast eenduidige, jaarlijkse cijfers in relatie met huisartsen(zorg) in Nederland. Ga naar:

• Nivel-cijfers Arbeidsmarkt huisarts - knelpunten en maatregelen die praktijken inzetten
• Nivel-cijfers Beroepsgroep huisartsen - grootte, samenstelling, werkzame uren
• Nivel-cijfers Zorg die de huisarts verleent - aard en omvang
• Actuele Nivel-cijfers ziekten per week (Nivel Surveillance) - wat heerst er nu in Nederland?
• Nivel-cijfers Ziekten op jaarbasis - hoe gezond is Nederland?

Ontwikkelingen en trends binnen de huisartsenzorg

In de huisartsenzorg zijn verschillende ontwikkelingen gaande:

• Zorg vanuit de tweede lijn: door de overheveling van de taken uit de AWBZ naar de Wmo, Wlz, de Jeugdwet en en de Zorgverzekeringswet komt zorg uit de tweede lijn vaker bij de huisarts terecht, zoals de zorg voor patiënten met diabetes mellitus type II, COPD en hart- en vaatziekten.
• Signaalfunctie optredende infectieziekten: de coronapandemie maakte eens te te meer duidelijk dat de een belangrijke rol heeft bij het uitbreken van infectieziekten. De huisarts dient tijdig en adequaat te reageren en heeft een belangrijke signaalfunctie in dezen.
• Preventie: veel partijen zien een grotere rol voor huisartsen bij preventie van ziekte bij patiënten.
• Toegankelijkheid: de huisartsenzorg moet laagdrempelig toegankelijk zijn; de huisartsenzorg valt binnen het basispakket van de zorgverzekering, het kost de patiënt niets.

Het Nivel onderzoekt …

Wij onderzoeken de huisartsenzorg van binnen en van buiten. We kijken namelijk naar de zorg die zich in de huisartsenpraktijk afspeelt, denk aan de vragen en problemen waarmee mensen de huisarts bezoeken en het verloop hiervan, en naar de grotere context waarin de huisartsenzorg een rol heeft; de plek van de huisarts binnen het zorgsysteem de effecten van beleidsveranderingen op de zorgvraag en het zorgaanbod. Zie voor dit laatste ook de Nivel-onderzoeksprogramma's Organisatie en Kwaliteit van Zorg en Arbeids- en Organisatievraagstukken in de Gezondheidszorg.

1. Huisartsenzorg en (post-)corona

Het Nivel onderzoekt de veranderingen in het zorggebruik en in de organisatie van zorg in de huisartsenpraktijk en op de huisartsenspoedpost en de gevolgen ervan voor de huisartsenzorg na de pandemie.

Projecten

• Wekelijks inzicht in verleende huisartsenzorg oktober 2022 - oktober 2023
• COVID-19-behandeling in de huisartsenpraktijk: lessons learned

2. Langetermijneffecten van gezondheidsproblemen

De zorg voor veel aandoeningen wordt steeds beter, waardoor steeds meer mensen langer blijven leven na het krijgen van een aandoening. Een keerzijde hiervan kan zijn dat patiënten op langere termijn alsnog bijwerkingen of late effecten ervaren. Hier is nog weinig over bekend en mogelijk zal de huisarts de klacht niet meer in relatie brengen met de eerder doorgemaakte episode. Dit kan leiden tot vragen bij patiënten en huisartsen. Hierbij valt te denken aan late effecten van kanker of kankerbehandeling, of aan bijvoorbeeld late effecten van een hersentrauma.

Projecten

• NABOR: de (kosten)effectiviteit van het personaliseren van de zorg voor patiënten NA BORrstkanker
• Horizon Europe Mission Board on Cancer: administrative and scientific support to the making of a final report on its activities

3. Tijdig signaleren van een epidemie van (infectie)ziekten

Indien huisartsenpraktijken tijdig weten dat er (bijna) een epidemie is, is het mogelijk eenvoudiger de juiste diagnose te stellen en tijdiger te beginnen met de juiste behandeling. Bij bijvoorbeeld een uitbraak van de eikenprocessierups, een griepepidemie of een epidemie van schurft kan dit het diagnostisch proces versnellen en verbeteren.

Projecten

• Monitor Griep- en pneumokokkenvaccinatiegraad 2022-2026
• Actuele cijfers Ziekten per week (surveillance)
• Cijfers Ziekten op jaarbasis

4. Rol van ziektegerelateerde preventie binnen de huisartsenpraktijk

Met een ouder wordende populatie die meer chronische aandoeningen heeft, wordt ziektegerelateerde preventie steeds belangrijker. Dit is een complexe zorgvraag, omdat deze vaak gepaard moet gaan met gedragsverandering. Een vraag hierbij is of hoe deze zorg moet worden georganiseerd en wat de precieze rol van de huisarts daarin is.

Projecten

• Supporting the Steering Group on Health Promotion, Disease Prevention and Management of Non-Communicable Diseases (SGPP)
• Evaluatie Actieprogramma Verenigingen (AVP) en Living Lab esports Rotterdam om sportverenigingen toekomstbestendig te maken

5. Toename van de inbreng POH-GGZ in de huisartsenpraktijk

Het aantal praktijken met een ‘praktijkondersteuner huisartsen voor geestelijke gezondheidszorg’ (POH-GGZ) is in de afgelopen jaren fors toegenomen. De zorg voor patiënten met psychosociale problemen wordt dus meer en meer overgenomen door de POH-GGZ. Ook komen ook steeds meer mensen bij de POH-GGZ die eigenlijk in aanmerking komen voor de specialistische GGZ maar daar niet snel terecht kunnen.

Projecten

• Zingeving in de huisartsenpraktijk

Methoden van onderzoek

Voor ons onderzoek maken we veelvuldig gebruik van (geanonimiseerde) zorggegevens uit patiëntendossiers van huisartsen die zijn aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. Daarnaast halen we veel informatie uit onderzoek met de Nivel Beroepenregistraties in de Zorg en de Panels van het Nivel.

Onderzoek met gegevens uit Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn: een groot deel van de huisartsen in Nederland is aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn en geeft stelselmatig gepseudonimiseerde gegevens door over problemen, aandoeningen, verwijzingen, medicatievoorschriften en lab-uitslagen. Hiermee beschikken wij over een grote hoeveelheid gegevens over gezondheidsproblemen, contacten, voorgeschreven geneesmiddelen, uitslagen van diagnostische tests, enzovoort.

Onderzoek met de Nivel Peilstations: de Nivel Peilstations, zo’n veertig huisartspraktijken aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, leveren daar bovenop wekelijks informatie aan over bepaalde aandoeningen. Griep is een van de aandoeningen waarover zij standaard extra gegevens genereren. Daarnaast kiest het Nivel samen met de Nivel Peilstations elk jaar een aantal aandoeningen waarop zij zich dat jaar extra focussen.

Onderzoek aan de hand van vragenlijsten, interviews, focusgroepen: door de automatisch aangeleverde gegevens uit onze registraties te gebruiken in combinatie met gegevens die we op andere manieren verzamelen, kunnen we onze cijfers beter duiden en ook over de grenzen van de huisartsenzorg heen kijken.

Verbinding tussen wetenschap, beleid en praktijk

Tijdens ons onderzoek houden we intensief contact met de zorgprofessionals in de praktijk: huisartsen, praktijkondersteuners, GGZ-medewerkers, specialisten, fysiotherapeuten en diëtisten. Ook de patiënten worden nauw betrokken bij ieder onderzoek, net als zorgmanagers, beleidsambtenaren en zorgverzekeraars.

Maatschappelijke impact

Onze onderzoekresultaten bieden handvatten voor verbetering van de zorg. Ons onderzoek direct toepasbare resultaten of geeft meer inzicht in de behoeften van patiënten. In onze onderzoeksthema’s sluiten wij aan bij de vier maatschappelijke uitdagingen uit de Nivel Onderzoeksagenda 2022-2024: Gezond zijn en Gezond blijven, Naar een inclusieve samenleving, De zorgprofessional van de toekomst, Duurzame gezondheidszorg.