Methode vaststellen cijfers zorgverlening huisartsenspoedposten

Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn

We bieden inzicht in hoe we de cijfers verzamelen en analyseren op basis van zorggegevens die huisartsenspoedposten aangesloten bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn ons aanleveren.

De cijfers over huisartsenspoedposten (voorheen ‘huisartsenposten’ (HAP’s)) zijn gebaseerd op elektronisch geregistreerde gegevens van huisartsendienstenstructuren die deelnemen aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn. De cijfers over 2022 zijn gebaseerd op 28 huisartsendienstenstructuren (HDS’en) met een gezamenlijk verzorgingsgebied van meer dan 12 miljoen inwoners. Een HDS kan één of meer huisartsenspoedposten omvatten.

Omvang gegevensverzameling huisartsenpostenOmvang gegevensverzameling huisartsenspoedposten

In 2022 namen 30 HDS’en deel aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, waarvan 28 gegevens beschikbaar hebben over het hele jaar en zijn opgenomen in deze rapportage. Op het kaartje zijn de gebieden te zien die onder de verzorging van deze HDS'en vallen. In de gezamenlijke verzorgingsgebieden van deze HDS'en woonden in 2022 ruim 12,8 miljoen mensen. Daarvan maakten meer dan 1,9 miljoen personen gebruik van de huisartsenspoedpost. In de kaart van Nederland ziet u de de geografische spreiding van de huisartsenspoedposten waarover wij rapporteren.

Selecteer desgewenst een andere zorgdiscipline direct onder de kaart.

Representativiteit van de cijfersRepresentativiteit van de cijfers

De populatie in het verzorgingsgebied van de deelnemende huisartsendienstenstructuren vormt qua leeftijd en geslacht een goede afspiegeling van de Nederlandse bevolking in 2022. Wel is er een lichte oververtegenwoordiging van personen in zeer sterk stedelijke gebieden en een ondervertegenwoordiging in weinig stedelijke gebieden (zie tabel). Gegevens over Nederland zijn afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit het desbetreffende jaar.

Tabel: Kenmerken van inwoners van de verzorgingsgebieden en van gebruikers van de huisartsenspoedpost in 2022
The population of the catchment areas of participating primary care cooperatives compared with the Dutch population with regard to age, gender and level of urbanization, 2022
 
  Nederland (2022)  Inwoners van de
verzorgingsgebieden (2022)

Totaal aantal personen

17.590.672 12.268.602

 geslacht

   

 % mannen

49,7 49,7

 % vrouwen

50,3 50,3

 leeftijd

   

% personen < 18 jaar

 18,8  18,8

% personen > 65 jaar 

20,0 19,3

stedelijkheid

   

% personen in zeer sterk stedelijke gebieden

23,5 28,9

% personen in sterk stedelijke gebieden

27,8 27,3

% personen in matig stedelijke gebieden

17,6 16,3

% personen in weinig stedelijke gebieden

16,5 15,1

% personen in niet stedelijke gebieden

14,6 12,4
     

Wijze van verzamelen van gegevensWijze van verzamelen van gegevens

Het verzamelen van gegevens van huisartsenspoedposten verloopt als volgt:

  1. Periodiek wordt handmatig of automatisch een extractie van deze gegevens gemaakt. Alleen gegevens over patiënten die geen bezwaar hebben gemaakt tegen gebruik van hun gegevens worden hierbij meegenomen.
  2. Met software van een Trusted Third Party (TTP) worden patiënt-identificerende gegevens naar een zogenaamd pseudoniem geconverteerd. Dit wordt gedaan om de privacy van patiënten te kunnen waarborgen in het kader van de Wet Bescherming Persoonsgegevens.
  3. Het gepseudonimiseerde extractiebestand wordt naar het Nivel verzonden.

Inhoud gegevensverzamelingInhoud gegevensverzameling

De gegevens die vanaf 2012 voor Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn worden verzameld zijn gegevens die op iedere huisartsenspoedpost worden vastgelegd voor de reguliere administratie en zorgverlening. We verzamelen gegevens over:

  • Omvang verzorgingsgebied: het zorggebruik wordt berekend per 1000 inwoners. Het zorggebruik is dan de teller, het aantal inwoners de noemer. Deze noemers zijn gebaseerd op het aantal inwoners in het verzorgingsgebied van de verschillende huisartsendienstenstructuren. Huisartsendienstenstructuren hebben aangegeven welke postcodegebieden tot hun verzorgingsgebied behoren. Voor de bepaling van het aantal inwoners in de verzorgingsgebieden en de leeftijds- en geslachtsverdeling van de inwoners zijn gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek gebruikt, die gaan over het betreffende rapportagejaar rapportagejaar (dus gegevens uit 2022 voor het rapportagejaar 2022). Sommige postcodegebieden vallen in het verzorgingsgebied van meer dan één HDS. In die gevallen is een correctiefactor op het aantal inwoners toegepast om dubbeltellingen te voorkomen.
  • Stedelijkheidsgraad: de mate van stedelijkheid van de postcodegebieden is bepaald op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit het jaar 2022. De stedelijkheid is bepaald op basis van de adressendichtheid in een postcodegebied.
  • Omvang zorggebruik en urgentie contacten: het zorggebruik is uitgedrukt als het aantal contacten dat door de huisartsendienstenstructuren gedeclareerd is (triageconsult, consult of visite). Hierin zijn ook de contacten meegenomen die plaatsvonden op doordeweekse dagen tussen 17:00 en 18:00 uur.
    In 2021 is de contactsoort telefonisch consult vervangen door het triageconsult, na een wijziging in de beleidsregel huisartsendienstenstructuur van de Nederlandse Zorg Autoriteit. Een triageconsult wordt uitgevoerd door de triagist, onder supervisie van de huisarts, en is vaak telefonisch. Telefonische consulten door de huisarts behoren tot de contactsoort consult.
  • Geneesmiddelvoorschriften: Geneesmiddelvoorschriften die geregistreerd zijn bij gedeclareerde contacten worden weergegeven. Dit zijn geen voorschriften die uitgeschreven zijn door specialisten, maar wel herhalingen daarvan als deze zijn gegenereerd op de huisartsenspoedpost. Alleen geneesmiddelvoorschriften die geregistreerd zijn in de receptmodule van het elektronisch dossier zijn weergegeven. Als een patiënt op dezelfde dag meerdere dezelfde geneesmiddelen krijgt voorgeschreven, zijn deze meegeteld als één geneesmiddelvoorschrift.  Geneesmiddelvoorschriften worden geregistreerd met het Anatomisch Therapeutisch Chemische Classificatiesysteem (ATC). Daarmee wordt de werkzame stof in geneesmiddelen aangeduid.
  • Gezondheidsproblemen: Symptomen en aandoeningen van personen die gebruikmaken van de huisartsenspoedpost zijn geregistreerd met behulp van de International Classification of Primary Care (ICPC) (Lamberts & Wood, 1987). Alleen ICPC-codes in de range 01 tot en met 29 (symptomen) en in de range 70 tot en met 99 (aandoeningen) worden beschouwd als betekenisvolle ICPC-codes. Daarnaast beschouwen wij ook A44 (inenting), R44 (influenzavaccinatie) en X37 (cervix-uitstrijkje) als betekenisvolle ICPC-codes. ICPC-codes A97 (geen ziekte) en A99 (andere gegeneraliseerde/niet gespecificeerde ziekte) kunnen betekenisvolle ICPC-codes zijn, maar in de praktijk worden deze codes echter vaak gebruikt wanneer een zorgverlener niet direct weet wat er met een patiënt aan de hand is. Wij zien deze codes daarom niet als betekenisvolle ICPC-codes.  Dit geldt ook voor ICPC-codes in de range 30-69 (verrichtingen). Omdat veel individuele ICPC-codes slechts bij kleine aantallen patiënten voorkomen, zijn de codes gegroepeerd in ICPC-hoofdstukken en ICPC-clusters.

Kwaliteitscontrole op de cijfersKwaliteitscontrole op de cijfers

We hebben verschillende controlemechanismen om de kwaliteit van de cijfers over zowel (1) zorggebruik als (2) gezondheidsproblemen op de huisartsenspoedposten te waarborgen.

1. Kwaliteitscontrole cijfers zorggebruik huisartsenspoedpost

Om het zorggebruik op de huisartsenspoedpost te berekenen, maken wij gebruik van zo compleet mogelijke registratiegegevens. Daartoe hanteren we een aantal criteria:

  • Criterium 1: We dienen te beschikken over de registratiegegevens van 52 weken. Huisartsenspoedposten zijn tenslotte het hele jaar door open.
    Voor het jaar 2022, hebben 28 deelnemende HDS’en gegevens over 52 weken aangeleverd. De resultaten voor de jaarcijfers 2022 zijn dus gebaseerd op de gegevens van deze deelnemende HDS’en. 
  • Criterium 2: er is een ondergrens van het aantal contacten per week, willen we de cijfers meenemen. Deze ondergrens hebben wij vastgesteld op 250 contacten per week, per HDS voor de periode vanaf 2017 (voorheen 500). 
  • Criterium 3: om cijfers over gepresenteerde gezondheidsproblemen goed te kunnen berekenen, is het van belang dat er bij contacten met de huisartsenspoedpost een ICPC-code geregistreerd is.

Voor cijfers over geneesmiddelenvoorschriften zijn geregistreerde ATC-codes van belang. Daarom zijn er nog twee extra criteria waaraan moet worden voldaan door de HDS'en waarvan de gegevens worden gebruikt:

  • Cijfers over gepresenteerde gezondheidsproblemen zijn gebaseerd op gegevens van huisartsendienstenstructuren waarvan bij minimaal 70% van de contacten een betekenisvolle ICPC-code geregistreerd is (28 HDS’en in 2022).
  • Cijfers over geneesmiddelenvoorschriften zijn gebaseerd op gegevens van HDS’en waarvan bij minimaal 85% van de contacten met een geneesmiddelenvoorschrift een betekenisvolle ATC-code geregistreerd is (28 HDS’en in 2022).

2. Kwaliteitscontrole cijfers gezondsheidsproblemen op de huisartsenspoedpost (ICPC-codering)

De cijfers over gepresenteerde gezondheidsproblemen stellen we vast op basis van de ICPC-codes die bij de huisartsenspoedpost worden toegekend aan gestelde diagnoses. We gaan na in hoeverre de ICPC-codering wordt gebruikt.

  • In 2022 registreerden zorgverleners op de huisartsenspoedpost bijna bij alle contacten een betekenisvolle ICPC-code. Dat is vergelijkbaar met 2021.
Tabel: Gebruik van ICPC-codering op de huisartsenspoedpost
Use of ICPC coding in primary care out-of-hours services
  2018 2019 2020 2021 2022

% contacten met betekenisvolle ICPC-code

92,0 94,9 98,1 98,5 98,6

 % contacten met A97: geen ziekte

0,8 0,9 1,1 1,0 0,9

 % contacten met A99: andere gegeneraliseerde /
niet gespecificeerde ziekte

0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

 % contacten zonder ICPC-code

6,5 0,0 0,0 0,0 0,0

 % contacten met niet-betekenisvolle verrichtingscode

0,7 0,6 0,6 0,4 0,5
Ramerman, L. Methode vaststellen cijfers zorgverlening huisartsenspoedposten. Uit: www.nivel.nl [Laatst gewijzigd op 15-12-2023; geraadpleegd op 19-03-2024]. URL: https://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/nivel-zorgregistraties-eerste-lijn/methoden-vaststellen-cijfers/methode-vaststellen-cijfers-zorgverlening-huisartsenposten