Methode vaststellen cijfers ziekten per week (surveillance)

Het Nivel gebruikt de methode Surveillance voor het vaststellen van de wekelijkse cijfers over gezondheidsproblemen. Hiervoor gebruiken wij gegevens van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, inclusief de extra gegevens van de Nivel Peilstations.

Bij het Nivel gebruiken we de methode Surveillance voor de doorlopende monitoring plotselinge veranderingen in ziektepatronen.

Surveillance

Nivel Surveillance: twee vormenNivel Surveillance: twee vormen

De methode surveillance van het Nivel kent twee vormen: de respiratoire surveillance en ‘brede ziektesurveillance’.

  1. Brede surveillance, op alle voorkomende ziekten en aandoeningen: hiervoor maken we gebruik van de huisartsenregistraties van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, waaruit we de weekcijfers over voorkomende ziekten en aandoeningen genereren, aangevuld met de gegevens van de Nivel Peilstations Brede Surveillance
  2. Respiratoire surveillance, op griep, RS-virus, COVID-19 en andere respiratoire infectieziekten: voor het genereren van de wekelijkse cijfers van heersende luchtwegvirussen maken we met name gebruik van de aanvullende gegevens die de Nivel Peilstations Respirstoire Surveillmce hiertoe wekelijks aanleveren.

Resultaat: wekelijkse ‘surveillancecijfers’Resultaat: wekelijkse ‘surveillancecijfers’ en jaarrapporten 

Aan de hand van onze weekcijfers van ziekten en aandoeningen signaleren en rapporteren we plotselinge veranderingen in ziektepatronen, bijvoorbeeld bij een griepepidemie of een uitbraak van een andere (infectie)ziekte, denk aan het RS-virus maar ook hooikoorts, waterpokken of schurft. Op de pagina Actuele cijfers ziekten per week vindt u al deze ‘surveillancecijfers’. Ze worden elke woensdagmiddag geactualiseerd.

Elk jaar publiceert het Nivel daarnaast een jaarrapport met de verzamelde gegevens van alle Nivel Peilstations van het betreffende jaar. Bij de resultaten van onderzoek kunt u alle jaarrapporten van de Nivel Peilstations, die teruggaan tot 1972, vinden.

Nivel-griepcijfers

Onze ‘griepcijfers’ zijn toonaangevend voor het signaleren en monitoren van een (mogelijke) griepepidemie. Hiermee vervullen we niet alleen een landelijke functie, maar ook een internationale. We maken namelijk deel uit van internationale monitoring van griep door het European Centre for Disease Prevention and Control en de Wereldgezondheidsorganisatie. In onze surveillance staan vooralsnog de klinisch relevante signalen centraal.

Bronnen Nivel SurveillanceBronnen Nivel Surveillance

Voor het monitoren van heersende ziekten en aandoeningen maken we gebruik van verschillende bronnen:

  1. de registratiedata van zo’n 400 huisartsenpraktijken die deelnemen Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn
  2. de rapportages van zo’n 40 Nivel Peilstations Brede Surveillance over het aantal nieuwe patiënten dat hen consulteert met klachten passende bij ‘influenza-achtig ziektebeeld’ (IAZ)
  3. de virologische testuitslagen van de monsters afkomstig van zo’n 140 Nivel Peilstations Respiratoire Surveillance, afgenomen bij patiënten met klachten behorende bij een acute luchtweginfectie (IAZ en ARI)

Zo gaat dit in zijn werk:

Registratiedata van zo’n 400 huisartsenpraktijken van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn: zo werkt het
  • Zo’n 400 huisartsenpraktijken uit heel Nederland stellen hun gegevens beschikbaar over gezondheidsproblemen die zij registreren in de dossiers van hun patiënten.
  • Huisartsen maken voor de registratie van gezondheidsproblemen in het medisch dossier gebruik van de verschillende diagnosecodes van de International Classification of Primary Care (ICPC).
  • Er worden cijfers berekend voor specifieke diagnosecodes en voor een aantal combinaties van codes.
  • De cijfers worden berekend als ‘het aantal personen dat de huisarts in die week heeft geraadpleegd voor het betreffende gezondheidsprobleem, gedeeld door het totaal aantal ingeschreven personen in de praktijk’ (zorgprevalentiecijfers).
  • In de wekelijkse Nivel Surveillance Bulletins is een selectie van de cijfers opgenomen, veelal met uitsplitsingen naar leeftijdsgroepen. Regionale cijfers staan in een aparte bijlage bij dit bulletin. Overige cijfers zijn op aanvraag beschikbaar.
Rapportages van zo’n 40 Nivel Peilstations Brede Surveillance over een influenza-achtig ziektebeeld (IAZ): zo werkt het

Zo’n 40 deelnemende huisartsenpraktijken, de Nivel Peilstations Brede Surveillance, rapporteren wekelijks aan het Nivel het aantal nieuwe patiënten dat hen consulteert met een ‘influenza-achtig ziektebeeld’ (IAZ). Niet iedereen die 'griep' heeft is besmet met het influenzavirus, vandaar deze omschrijving.

Virologische testuitslagen van de monsters afgenomen door 140 Nivel Peilstations Respiratoire Surveillance: zo werkt het
  • Zo’n 140 Nivel Peilstations Respiratoire Surveillance nemen wekelijks keel- en neuswatjes (een ‘monster’) af bij een aantal van hun patiënten met influenza-achtig ziektebeeld (IAZ) of een andere acute luchtweginfectie (ARI).
  • Het RIVM, centrum IDS, onderzoekt of er een virus in ieder monster zit, en zo ja welk.
  • De monsters worden getest op aanwezigheid van influenzavirus, RS-virus, rhinovirus, enterovirus, SARS-CoV-2, andere humane seizoens-coronavirussen (hCoV-229E, -OC43, -HKU1 en -NL63), parainfluenzavirus (type 1, 2, 3, en 4) en humaan metapneumovirus (hMPV).
  • Wekelijks worden de virologische testuitslagen bijgesteld met eventueel nagekomen gegevens.

Het unieke aan de Nivel Peilstations

Er zijn twee soorten Nivel Peilstations:

  • Zo'n 40 Peilstations Brede Surveillance, voor (1) de wekelijkse rapportages van het aantal geregistreerde klachten waarmee patiënten bij hen op consult komen, waaronder (2) specifiek het aantal patiënten met respiratoire klachten specifiek voor de griepsurveillance, en voor (3) gegevens over een aantal ziektebeelden, gebeurtenissen en verrichtingen die niet uit routinematig vastgelegde zorgdata verkregen kan worden. Deze laatste gegevens worden verwerkt in de jaarcijfers over ziekten en aandoeningen en verschijnen in de jaarrapporten van de Nivel Peilstations.
  • Zo’n 140 Nivel Peilstations Respiratoire Surveillance leveren specifiek een bijdrage aan de respiratoire surveillance door bij een deel van hun patiënten met griepachtige klachten monsters af te nemen en op te sturen voor onderzoek op het voorkomen van een influenzavirus.
  • Verspreid over het hele land: de Peilstation-praktijken zijn verspreid over het hele land, zowel stad als platteland.
  • 0,9% van de Nederlandse bevolking: samen zien deze praktijken ongeveer 0,9% van de Nederlandse bevolking.
  • Sinds 1970: met de Nivel Peilstations verzamelen we al sinds 1970 gegevens, waardoor we cijfers goed kunnen vergelijken.
  • griepsurveillance: informatie over griep, COVID-19 én andere luchtwegvirussen: onder meer met de gegevens van de Nivel Peilstations genereren we de wekelijkse cijfers over griepachtige klachten en andere acute luchtweginfecties.

Werkwijze respiratoire surveillance - de Nivel PeilstationsWerkwijze respiratoire surveillance - de Nivel Peilstations

Een kernactiviteit van de groep Nivel Peilstations is hun actieve bijdrage aan de respiratoire surveillance (griep en andere respiratoir infectieziekten). Hiervoor rapporteren zij namelijk wekelijks over het aantal patiënten met een influenza-achtig ziektebeeld. Zie ook www.nivel.nl/nl/griep en www.rivm.nl/griep

Daarnaast nemen de ongeveer 140 Nivel Peilstations monsters af bij patiënten met ofwel griepachtige klachten (IAZ) ofwel klachten die duiden op een andere acute respiratoire infectie (ARI). Het RIVM onderzoekt deze IAZ- én ARI-monsters op meer dan alleen een influenzavirus, namelijk ook op andere luchtwegvirussen. Als 10% van enkel de IAZ-monsters een influenzavirus bevat, wordt voldaan aan het tweede criterium om te spreken van een griepepidemie.

Video: Afnemen neus- en keelmonsters voor de surveillance op luchtwegvirussen

In deze video wordt uitgelegd hoe Peilstations-huisartsenpraktijken, deelnemend aan Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn, neus- en keelmonsters kunnen afnemen en insturen voor onderzoek.

Werkwijze ‘brede surveillance’ ziekten en aandoeningenWerkwijze ‘brede surveillance’ ziekten en aandoeningen

De weekcijfers over ziekten en aandoeningen in het Surveillance Bulletin van Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn worden berekend als: 'het aantal personen dat de huisarts in die week heeft geraadpleegd voor bepaalde symptomen of aandoeningen, gedeeld door het totaal aantal ingeschreven patiënten in de praktijk' (zorgprevalentiecijfers).

Gebruikte methode weekcijfers alle aandoeningen in de Nivel Surveillance Bulletins

Berekening cijfers baby's: ‘kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 maanden’
Aangezien baby’s niet direct bij de geboorte worden ingeschreven bij een huisartsenpraktijk, zijn de cijfers voor 0-jarigen in principe gebaseerd op kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 maanden.

Nieuw-ingeschreven patiënten: leeftijdsgroep ‘onbekend’
Van nieuw-ingeschreven patiënten, onder wie ook baby’s, zijn niet altijd direct leeftijd en geslacht bekend bij het Nivel. Bij uitsplitsing naar leeftijd komen deze nieuwe patiënten in de leeftijdsgroep ‘onbekend’.

Privacybescherming

We besteden bij Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn veel zorg aan de bescherming van de privacy van patiënten en deelnemende zorgverleners. Nivel Zorgregistraties Eerste Lijn ontvangt via een betrouwbare derde partij (ZorgTTP) gecodeerde informatie van deelnemende zorgverleners. Uit deze data kunnen onderzoekers geen individuen herleiden zonder hiervoor onevenredige inspanning te leveren en/of niet-toegestane handelingen te verrichten. In ons Privacyreglement staat precies omschreven welke gegevens we gebruiken en hoe we daarmee omgaan. We houden ons aan de Gedragscode Gezondheidszorgonderzoek, opgesteld door Coreon (Commissie Regelgeving Onderzoek).

Meer weten over de Nivel Peilstations

Alles over de Nivel Peilstations, hun rol in de (griep)surveillance, lidwoorden en meer, vindt u bij Nivel Peilstations - voor aanvullende gegevens over ziekten

Hooiveld, M., Overbeek, L. Methode vaststellen cijfers ziekten per week (surveillance). Uit: www.nivel.nl [Laatst gewijzigd op 18-03-2024; geraadpleegd op 19-03-2024]. URL: https://www.nivel.nl/nl/panels-en-registraties/nivel-zorgregistraties-eerste-lijn/methoden/methoden-cijfers-ziekten/methode-vaststellen-cijfers-ziekten-per-week