Hulpmiddelenzorg in verschillende landen complex

In verschillende landen is de hulpmiddelenzorg complex geregeld. Een vereenvoudiging van deze vorm van zorg is voor alle landen, ook voor Nederland, een relevant onderwerp. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel waarin België, Frankrijk, Canada, Noorwegen, Duitsland, Oostenrijk, Zweden en het Verenigd Koninkrijk zijn meegenomen. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS.

Hulpmiddelenzorg maakt in sommige landen deel uit van het zorgstelsel en in andere landen slechts deels of helemaal niet. In bijvoorbeeld Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk valt de hulpmiddelenzorg geheel onder de verantwoordelijkheid van ziekenfondsen. In andere landen, zoals in het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en Zweden, is het de verantwoordelijkheid van lokale overheden, zoals gemeenten of lokale zorgautoriteiten. De zorg voor verbruikshulpmiddelen valt - als deze al wordt vergoed - meestal onder het medische zorgsysteem (het sociale verzekeringsstelsel of de National Health System).

In andere landen voorschrift zorgverlener nodig
In alle landen uit de studie is een voorschrift van een zorgverlener nodig om de aanvraag voor een hulpmiddel te starten. In Nederland is dit anders geregeld: voor hulpmiddelen die binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) vallen, kan men rechtstreeks de gemeente benaderen, die vervolgens beslist of een medische evaluatie nodig is of niet. Daarnaast hebben sommige zorgverzekeraars de indicatiestelling voor hulpmiddelen gedelegeerd naar leveranciers, bijvoorbeeld die voor incontinentiemateriaal. Deze werkwijze zijn we in geen van de andere onderzochte landen tegengekomen.

Decentrale hulpmiddelenzorg
Nederland heeft een sociaal verzekeringsstelsel, terwijl de zorg voor hulpmiddelen voor langdurig gebruik via de gemeentes is geregeld. Deze combinatie treffen we niet aan in de andere landen. In een aantal landen is de hulpmiddelenzorg wel lokaal geregeld, deze is dan meestal gefinancierd via het door de belasting gefinancierde zorgstelsel. Wat opvalt in landen met een decentrale hulpmiddelenzorg is dat informatie over vergoedingen vaak moeilijk te vinden is en dat er zowel onder cliënten als onder betrokken zorgprofessionals verschillend wordt gedacht over hoe de zorg georganiseerd is. Dit zou ook in Nederland het geval kunnen zijn. In enkele landen wordt regionale ongelijkheid genoemd als gevolg van de decentrale organisatie. Dit lijkt ook in Nederland het geval.

Over het onderzoek
Er is gekeken hoe de toegang tot medische hulpmiddelen bij de mensen thuis (extramurale zorg) is georganiseerd in andere landen met een vergelijkbaar welvaartsniveau als Nederland. Dit onderzoek is de eerste studie waarin we een breed aanbod aan hulpmiddelen onderzoeken. De studie maakt inzichtelijk hoe complex de toekenning en verstrekking is georganiseerd en hoe complex de organisatie rond de aanvraag in elkaar steekt, aangezien gebruikers van meer soorten hulpmiddelen voor hun aanvraag bij verschillende loketten moeten aankloppen.

In dit onderzoek is een onderscheid gemaakt tussen hulpmiddelen voor langdurig gebruik en verbruikshulpmiddelen. Bij hulpmiddelen voor langdurig gebruik, zoals een rolstoel of een tillift, kunnen naast de keuze van hulpmiddel ook aspecten als onderhoud en de gebruikstermijn een rol spelen bij het aanvragen en verstrekken ervan. Bij verbruikshulpmiddelen als incontinentiemateriaal en materiaal voor de controles voor diabetici, kan naast keuze ook de hoeveelheid te verstrekken materiaal een rol spelen.

Om een gebalanceerd overzicht te krijgen van het systeem in een land, zijn vragenlijsten gestuurd naar beleidsmakers, beslissers/betalers en patiëntvertegenwoordigers in België, Frankrijk, Canada, Noorwegen, Duitsland, Oostenrijk en Zweden. Door landen te kiezen met een vergelijkbaar welvaartsniveau nemen we aan dat de keuzes voor hulpmiddelen gebeuren onder vergelijkbare financiële condities. Per land is op basis van informatie uit de literatuur en van internet een beschrijving van de wet- en regelgeving gegeven.