E-healthmonitor 2023: groei digitale zorg vlakte af

De stijging van het gebruik van digitale zorg door zorgverleners vlakte in 2023 af. Dit komt vooral doordat 2022 zich kenmerkte door een forse stijging van de inzet van digitale middelen, waardoor de meeste zorgverleners hier in 2023 al gebruik van maakten. Het aantal patiënten dat digitale middelen gebruikte, nam wel iets toe. Dit blijkt uit onderzoek van het Nivel, in samenwerking met het RIVM en het National eHealth Living Lab (NeLL) van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Bij digitale middelen kun je denken aan het patiëntportaal, waarin patiënten uitslagen van hun onderzoeken kunnen zien, en het e-consult, waarbij de arts via e-mail contact heeft met de patiënt. Sinds 2020 brengen het Nivel, RIVM en NeLL elk jaar de ontwikkelingen van digitale zorg in Nederland in kaart.

In de verpleegkundige zorg werden sommige digitale middelen wel meer gebruikt

We zien dat verpleegkundigen in 2023 wel meer gebruikmaakten van apparaten waarmee zij de patiënt op afstand kunnen laten weten welk medicijn deze op welk moment moet innemen. Ook zetten zij vaker middelen in waarmee een patiënt thuis in de gaten gehouden kan worden, zoals bewegingsmelders. Doordat deze apparaten een deel van het werk overnemen, hebben de verpleegkundigen meer tijd voor andere zorgtaken.

Digitale zorg geen oplossing voor problemen als werkdruk en daling werkplezier

De meeste zorgverleners, vooral verpleegkundigen, zijn weliswaar positief over digitale zorg, maar denken tegelijk dat digitale zorg zeker niet alle problemen in de zorg kan oplossen. Inzet van digitale zorg draagt volgens hen maar beperkt bij om de zorg niet te duur te maken, de werkdruk te verminderen en het werkplezier te verbeteren. Artsen zijn over het algemeen iets minder positief, alhoewel de meningen tussen verschillende groepen artsen sterk verschillen. Ook onder zorggebruikers zijn de meningen verdeeld. Vooral mensen met een chronische aandoening kijken vaker iets negatiever aan tegen digitale zorg.

Zelf ervaren van toegevoegde waarde digitale zorg is essentieel

Zorgverleners geven aan dat het belangrijk is dat digitale zorg een volwaardige rol krijgt in de zorg als geheel. Als het meer onderdeel is van hun dagelijkse werk, kan het uiteindelijk het werk verlichten in plaats van extra werk opleveren. En dat zal leiden tot meer werkplezier. Zowel zorgverleners als patiënten geven aan zelf te willen ervaren dat het hen helpt. Voor patiënten is het daarnaast belangrijk dat zij de digitale middelen gemakkelijk kunnen gebruiken en dat duidelijk is hoe de digitale zorg wordt vergoed.

Sociale omgeving van belang bij inzet digitale zelfhulp

In het aanpalende verdiepende onderzoek van 2023 hebben we bekeken in hoeverre mensen met een grotere kans op diabetes type 2 (prediabetici) en mensen die een behandeling van kanker hebben afgerond, aankijken tegen digitale zelfhulp. Zij gaven aan hun eigen gezondheid te willen volgen en zijn positief over de toevoeging van digitale zelfhulp aan de reguliere zorg. Wel hebben ze bij het opvolgen van bijvoorbeeld adviezen in een app steun nodig van mensen uit hun naaste omgeving, zoals van familie of vrienden. Daarnaast is het voor hen belangrijk dat gebruik van de programma’s gratis is of wordt vergoed.

Hulp van zorgverlener belangrijk bij kiezen digitale programma’s

Verder geven beide groepen uit het verdiepende onderzoek aan het fijn te vinden wanneer hun zorgverlener hen helpt bij het kiezen van digitale programma’s. Voor prediabetici is het aanbod aan leefstijlprogramma’s namelijk zo groot, dat ze niet weten wat ze moeten kiezen. En mensen die een behandeling van kanker hebben afgerond weten vaak niet van het bestaan van digitale programma’s voor nazorg, laat staan waar ze die kunnen vinden. Het is belangrijk dat hulpverleners daar meer oog voor hebben en ook de tijd en ruimte hebben om deze hulp te kunnen geven.

Over de E-healthmonitor 2.0

Per 1 oktober 2020 zijn het RIVM, het Nivel en het National eHealth Living Lab (NeLL) van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), op verzoek van het ministerie van VWS, gezamenlijk van start gegaan met de E-healthmonitor 2.0, over de jaren 2021-2023. Elk jaar brengen we de ontwikkelingen op het gebied van e-health in kaart en daarnaast doen we verdiepende studies met betrekking tot digitale zorg. Zorgaanbieders, makers van digitale middelen en beleidsmakers kunnen de resultaten gebruiken om digitale zorg te verbeteren.